Fraaie schepsels
Boekbespreking
door Kees de Kraker
Dit voorjaar verscheen een prachtig boek
over de grote stem. Het werd op 9 maart
gepresenteerd in het Natuurhistorisch
Museum te Rotterdam dat mede-uitgever
van het boek is. Zoals de gierzwaluw met
razend gekrijs over de bebouwde omgeving
scheert, zo is het massale gekrijs van de
grote stem gekoppeld aan het kustland
schap. Bij Ed Buijsman ontstond de liefde
voor de grote stern tijdens een vakantie op
een van de Waddeneilanden. Beroepsmatig
was hij als chemicus lange tijd betrokken
bij onderzoek naar en rapportage over de
luchtkwaliteit in Nederland. Zijn boek over
de grote stem is dan ook geen verhaal van
een veldonderzoeker, maar het resultaat
van literatuurstudie en gesprekken met
deskundigen. 'Hoe verliepen de zaken en
waarom zijn ze zo verlopen?' is bij hem het
leidend onderzoeksprincipe. Zijn voorgaan
de boek ging over De Beer en de teloorgang
daarvan. Wie De Beer zegt, denkt daarbij
ook aan de grote stern die daar in groot
aantal tot broeden kwam en als de kroon
op het gebied werd beschouwd.
'Het boek gaat over de 200-jarige geschiedenis van de
grote stern in Nederland. Van de naamgeving en eerste
vermelding tot de stand van zaken nu, opgedeeld in een
aantal hoofdstukken die een bepaalde periode beslaan.
Daarbij worden de voor die periode bekende broedplaat
sen besproken en het totaal aantal broedparen inge
schat. In elke periode is er wel sprake van bedreigingen,
of het nu om het rapen van de eieren gaat, de jacht van
wege de mode van veren op dameshoedjes, de industri
alisatie, de doorwerking van giflozingen of de opkomst
van de massarecreatie. Diverse malen is het kantje
boord en is de grote stern bijna uit Nederland verdwe
nen. Maar niets is zo slecht of er komt wel iets goed uit
voort, zoals de bescherming van vogels en aanpassing
van de wetgeving. In een tussenliggend hoofdstuk kom
je veel te weten over de ecologie van de vogel. Voor wat
betreft de foto's een aparte vermelding voor de bijdrage
van Jan Baks, die met prachtig beeldmateriaal de grote
stern tot leven brengt.
Het is sowieso een rijk geïllustreerd boek, waarbij Ed
Buijsman een bijzondere neus blijkt te hebben voor
afbeeldingen en weinig gebruikt kaartmateriaal die de
tekst ondersteunen en aanvullen. Het resultaat van dit
nauwgezet historisch onderzoek mag er zijn: minutieus
in de details en kritisch op niet-onderbouwde gegevens,
maar ook met veel befde en gevoel voor zijn onderwerp
en het karakter van deze vogel.
Het boek heeft een mooie rustige vormgeving met aan
bet begin van elk hoofdstuk een telescopische vooruit
blik op de inhoud ervan en een figuurtje van een grote
stern, getekend door Jos Zwarts. Tevens is het boek
verlevendigd met de beschrijving van een aantal mensen
dat bij de totstandkoming van het manuscript betrok
ken was over hun fascinatie voor deze vogel.
De aantasting van het kustlandschap gaat de auteur aan
het hart. Wat dat betreft uit hij ook zijn twijfels aan de
werking van het hedendaagse compensatiebeginsel.
24
DE GROTE STERN
IN NEDERLAND
Deze en andere overdenkingen aangaande natuurbescherming, natuurontwikkeling en veranderingen in
het Nederlandse landschap komen niet zonder reden aan het eind van het boek, want momenteel broedt
het merendeel van de grote sterns in natuurontwikkelingsgebieden.
Al heel lang vormen de inlagen aan de Schouwse zuidkust en, in de afgelopen eeuw, ook de gebieden rond
Goeree (Scheelhoek, Kwade Hoek, Hompelvoet, Markenje en Scheelhoekeilanden) belangrijke broedgebie
den voor grote sterns. Daar kun je als bewoner trots op zijn.
In het boek van Ed Buijsman zijn de geschiedenis van en de kennis over deze prachtige vogels op degelijke
wijze vastgelegd. Een boek dat je niet in één adem uitleest, maar dat elke keer als je het weer pakt boeit.
Het is een waardig monument voor de grote stern.
Ed Buijsman: 'Fraaie schepsels', De grote stern in Nederland. Uitgeverij Matrijs, ISBN: 9789053455111,
hardcover, 208 blz. f' 29 ,95
Meer info over het boek, de auteur en de grote stern is te vinden op de site http://www.overdegrotestern.
inzichten.nl
Omslag boek
Grote stern met jong. Foto: jan Baks
Grote stern. Foto: Jan Baks
