Getij in de Grevelingen Grevelingen Schouwen-Duiveland Tekst en foto: Gert-Jan Buth Op 11 oktober vond er een door Rijkswaterstaat (RWS) georganiseerde voorlichtingsbijeen komst plaats over de invoering van een mini-getij in de Grevelingen. Dit met als doel om de zuurstofloosheid die zomers in diepere gedeelten van de Grevelingen optreedt deels te beperken. Hierna volgt een kort verslag van deze bijeenkomst. Daarnaast worden enkele bedenkingen over dit project van een aantal mensen die de natuurontwikkelingen van de Grevelingen al vele jaren volgen samengevat. Onze huidige regering heeft besloten om circa 130 mil joen euro beschikbaar te stellen voor de invoering van een getijverschil van 50 cm in de Grevelingen. Hiervoor zal een tweede doorlaatsluis in de Brouwersdam aange legd worden die aanzienlijk breder zal worden dan de huidige Brouwersluis. In 2021 of 2022 zou met de uitvoering van dit omvang rijke project begonnen worden. Die werkzaamheden gaan twee tot drie jaar duren. Vanaf dit jaar tot de aanleg van de spuisluis worden door RWS aanvullende studies uitgevoerd en vergun ningsprocedures voor de locatie van de sluis en wijze van uitvoering gevolgd. Tijdens deze voorbereidings fase zal RWS intensief overleg voeren met betrokken overheden en particuliere partijen, waaronder onze verenigingen. Water-natuur en land-natuur Dit project is primair gericht op de waterkwaliteit van de Grevelingen, simpel gezegd de 'water-natuur'. Daarnaast zijn er in de Grevelingen erg belangrijke natuurwaarden op de eilanden en de uitgestrekte oeverlanden, zoals de Slikken van Flakkee, aanwezig. Het betreft dan onder andere honderden hectaren met zeldzame duinvallei-vegetaties, leefgebieden van de Noordse woelmuis en in de lage oeverzones broedbio- topen voor kustbroedvogels als kluten, plevieren en sterns. Simpel samengevat als de 'land-natuur' van de Grevelingen. RWS is de waterbeheerder van alle Deltawateren, in clusief de Grevelingen. Logisch dat RWS zich voor dit getij-project in eerste instantie vooral gefocust heeft op de water-natuur van de Grevelingen en lange tijd de land-natuur buiten beschouwing gelaten heeft. Onze verenigingen vrezen al langer, de discussie over de invoering van een mini-getij speelt al vele jaren, dat de land-natuur sterk aangetast zal worden als een getijverschil van 50 cm ingevoerd wordt. Juist de meest bijzondere land-natuur gedeelten zullen verdwijnen; óf ze worden straks dagelijks overspoeld, óf de samen stelling van het grondwater, zijnde de sleutelfactor voor vochtige duinvegetaties, veranderd sterk. Vooral vanwege deze zorgen heeft RWS vorig jaar de universiteit van Wageningen en het onderzoeksinsti tuut Deltares verzocht een studie uit te voeren naar de gevolgen van een mini-getij voor de land-natuur van de Grevelingen. Dit studierapport is 1 augustus jl. beschikbaar geko men. Inderdaad blijkt hieruit dat van de huidige op pervlakte bijzondere land-natuur honderden hectaren verloren zullen gaan bij de invoering van een getijver schil van 50 cm. De Grevelingen is een Natura 2000-gebied. Daarmee behoort het tot een van de sterkst beschermde na tuurgebieden van Europa. Dit betekent dat er straks alleen een vergunning in het kader van de Wet natuur bescherming voor dit project verleend kan worden als het verlies aan alle huidige bijzondere land-natuur vooraf gecompenseerd zal worden. Dit zou betekenen dat grote oppervlakten van de eilanden en oeverlanden vergraven moeten worden. Afgezien van de zware mechanische ingrepen in de natuurgebieden, is het hierbij niet zeker of inderdaad weer op termijn de huidige natuurwaarden terug zul len keren. De omvangrijke negatieve gevolgen voor de land-na- tuur van de Grevelingen zullen aanzienlijk kleiner zijn indien gekozen wordt voor een kleiner getijverschil, namelijk 30 cm. Ook dit getijverschil zal zomers de oppervlakte zuurstofloos water doen afnemen, maar minder omvangrijk als bij een verschil van 50 cm. Voordelta Naast de vrees van zwaar verlies voor de land-natuur van de Grevelingen zijn er tevens zorgen over de ge volgen voor het Natura 2000-gebied Voordelta. Indien een extra doorlaatsluis in het noordelijke deel van de Brouwersdam aangelegd wordt, hetgeen nu het werk model voor RWS vormt, zal waarschijnlijk door het sterk gewijzigde stromingspatroon het zandplaten- complex voor Goeree, de Bollen van de Ooster, sterk gaan eroderen. Dit gebied vormt één van de belang rijkste leefgebieden voor zowel gewone als grijze zee honden in Zuidwest-Nederland. Honderden zeehonden kunnen hier regelmatig geteld worden. Tevens vormt het een belangrijk leefgebied voor zeevogels, zoals de zwarte zee-eend. Ook de aantasting van de natuurwaarden van de Voor delta zal mogelijk een probleem gaan vormen voor het verkrijgen van een vergunning in het kader van de Wet natuurbescherming voor dit project. Indien voor een andere locatie voor een extra doorlaatsluis gekozen wordt, bijvoorbeeld in de Middelplaathaven, waar Brouwerseiland gepland is, dan speelt niet het probleem van natuurverlies in de Voordelta. 12 |jé Plaat van Bommenede. In een getijde-situatie verdwijnen open oeverzones waar nu kustvogels kunnen broeden. Minder doorzicht In de Grevelingen zouden door de invoering van een mini-getij problemen voor de water-natuur zelf kunnen ontstaan. Waarschijnlijk zal het doorzicht, de helder heid van het water, afnemen. Door de stroming komt er meer slib in het water. Het water uit de Noordzee is voedselrijker dan dat van de Grevelingen. Hierdoor kan algenbloei toenemen, hetgeen ook het doorzicht doet afnemen. Zo is een aantal jaren geleden besloten om de hui dige Brouwersluis het gehele jaar open te laten. Sinds die tijd is het doorzicht in het westelijke deel van de Grevelingen afgenomen. En vanaf die tijd namen ook de voorheen in zeer groten getale aanwezige visetende vogels, zoals fuut, geoorde fuut en middelste zaagbek, sterk af. Ontwikkelingen op langere termijn Wat betreft de winst voor de water-natuur is het goed dat in de zomer de oppervlakte zuurstofarm water in de wat diepere gedeelten kleiner wordt. Echter, in de nog diepere gedeelten van de Grevelingen zal er wat betreft zuurstofgehalte niets veranderen. Daarvoor zou weer sprake moeten zijn van het oorspronkelijke getij verschil van enkele meters. Het is overigens niet juist dat de situatie van de onder water-natuur van de Grevelingen de laatste jaren veel slechter geworden is, zoals sommige paniekverhalen en ongenuanceerde uitspraken van bestuurders over 'ram pen die onder water plaatsvinden' doen voorkomen. Al vanaf de eerste jaren na de afsluiting van de Greve lingen in 1971 waren 's zomers de diepste ge-deelten zuurstofloos. Duikers zagen dertig jaar geleden ook al dat na circa 8 m diepte de soortenrijkdom sterk afnam en dat er witte schimmelplekken op de bodem van diepere lagen aanwezig waren. Dat is overigens een normaal, natuurlijk beeld dat in alle min of meer vergelijkbare meren en fjorden over de hele wereld aanwezig is. In het algemeen gesteld zijn de natuurwaarden van de gehele Grevelingen zowel in het water als op de landge bieden nog steeds bijzonder hoog. De jaarlijkse grafieken van de Grevelingen van het zuurstofgehalte van het water op verschillende diepten laten geen negatieve trend in de loop van de jaren zien. Wel varieert het beeld tussen de jaren, hetgeen gere lateerd is aan de weersomstandigheden gedurende de zomer. Per jaar verschillen het verloop van de water temperatuur en de perioden met meer of minder wind, waardoor de waterlagen in de Grevelingen meer of minder gemengd worden. Het effect van de erg dure 'zware verbouwing' van de Grevelingen zal van tijdelijk aard zijn. Door de ver wachte zeespiegelrijzing zal over circa dertig geen getij-situatie in de Grevelingen meer mogelijk zijn. Mo gelijk is dat al eerder het geval. De berekeningen voor zeespiegelrijzing worden om de paar jaar bijgesteld, waarbij tot nu toe telkens een steeds dramatischer beeld ontstaat. 13

Tijdschriftenbank Zeeland

Sterna | 2018 | | pagina 7