Dijkgedeelte
Den Osse-
Brouwershaven
Heden Verleden
Tekst en foto's: Kees de Kraker
In de rubriek Heden Verleden
verkent Kees de Kraker ter plaat
se de omgeving van een door
hem gekozen plek op of rond
Schouwen-Duiveland of Goeree-
Overflakkee mede aan de hand
van twee foto's op de midden
pagina. Het heden krijgt daarbij
meer kleur en betekenis door het
verleden.
De dijk langs de Grevelingen tussen Den Osse en Brouwershaven is na de aanleg van een fiets- en
wandelpad een toeristische route geworden waar de rust op zomerse dagen ver te zoeken is. Wat dat
betreft ben ik blij dat er elders nog minder ontsloten dijkgedeelten zijn, waar een doodlopend weg
getje een onverwacht mooi uitzicht op het buitendijkse gebied kan opleveren.
Gelukkig kun je als wandelaar op het paadje over de
dijk naar Brouwershaven hier en daar aan het gerin
kel van de fietsbellen ontsnappen. Zo is daar al vlug
het oude paalwerk bij Arendshoofd. De naamgeving
daarvan heeft niets met de vogelsoort te maken, maar
het in zee stekende dammetje (een hoofd) zal naar een
persoon vernoemd zijn. De naam Arend is in gebruik
als voornaam (Arend Bezuijen) en als achternaam (Jan
Arends).
De oude meerpaal is danig aangetast door de tand des
tijds. Prachtig om het proces van verval te volgen, want
vergankelijkheid heeft ook hele mooie kanten!
Ook mooi om te zien, maar toch van een ietwat beden
kelijk kaliber is de vergankelijkheid van de dijkbekle-
ding. Omdat het getij bij de afsluiting in 1971 uit de
Grevelingen verdwenen is en er sindsdien een vast peil
met slechts een kleine marge van 20 cm gehandhaafd
wordt, was er voor de dijken weinig risico.
18
ershaven
^narren Noordersluis n
ChristoffeljapldèF toegevoegd en
Noordemteuwlanapplder verplaa
St. Jacobspold
<3 Dwars in dan Weg
O
Routekaart
In tegenstelling tot de waterschappen aan de Zuid-Hol
landse kant van de Grevelingen achtte men in Zeeland
verder onderhoud niet nodig. Deze instelling heeft er
toe geleid dat de dijken er aan beide kanten van de
voormalige zeearm bijna vijftig jaar na de afsluiting
heel verschillend uitzien: aan de noordzijde gaat het
om strakke dijken die struikvrij gehouden en gehooid
of begraasd worden. Aan de voet van de dijk is daar en
kele jaren geleden over aanzienlijke afstand bovendien
een wal van stortstenen aangebracht. Aan de Schouwse
kant is de bekleding met Vilvoordse zandsteen, bazalt,
provisorische reparaties met baksteen onveranderd en
is het talud hogerop begroeid geraakt met struweel. Op
het dijkgedeelte van onze wandeling heeft men bij een
vroegere dijkverhoging de aanwezige muraltmuurtjes
gesloopt en de betonplaten aan de voet als extra be
scherming gedumpt. Cultuurhistorisch, landschappelijk
en wat natuurbeleving betreft is er op zo'n dijk heel
wat meer te beleven dan op de kale dijken van water
schap Hollandse Delta. Ik vrees dat bij een eventuele
invoering van 50 cm getij ook hier de oude dijkvoet
om veiligheidsredenen onder een berg stortstenen zal
verdwijnen.
Waar gebrekkig dijkonderhoud in het verleden toe kon
leiden zien we iets verderop. De Christoffelnol is het
restant van een stukje van de Christoffelpolder dat na
een overstroming is buitengedijkt. Zo'n doodlopend
stuk van een vroegere dijk noemt men een nol of een
bout. Grappig is dat bij het intikken van deze naam in
de zoekmachine van Google, er ook een Christoffel Nol
tevoorschijn komt die in 1730 met het Zeeuwse VOC-
schip De Clarebeek naar Indië vertrok.
Na bijna zes keer heen en weer varen naar de Oost, ver
ging het schip in 1740 in de Indische Oceaan. Met enige
verbeelding kan je je nu nog voorstellen dat er aan de
oude meerpalen bij de Christoffelnol van die koopvaar
dijschepen afmeerden en hier lading gelost en overge
slagen werd. Ze dateren weliswaar niet uit de tijd van
Christoffel Columbus, maar oud zijn ze zeker.
Het vroegere peilhuisje aan het begin van de Christof
felnol is van meer recente ouderdom. Peilhuisjes waren
hier en daar op dijken en bij havens langs de zeear
men, de grote rivieren en de waddenkust te vinden. Ze
werden door Rijkswaterstaat gebruikt om het verloop
van de waterstanden vast te leggen. Meestal waren ze
van baksteen met een zadeldak, maar op het huisje
bij de Christoffelnol ligt een betonplaat. Het huisje is
opgeknapt in het kader van een kunstproject, waarbij
verspreid over Schouwen-Duiveland op initiatief van
Jaap Verseput van de boerennatuurvereniging Stichting
Zonnestraal een zevental picknickplekken zijn gereali
seerd. Kunstenaar Wido Blokland uit Dreischor liet het
blauw schilderen en bracht binnen de tekst aan:
"Le rien est immense." In zijn toelichting op het project
valt onder meer te lezen: "Waar vind je een treffender
raakpunt dan hier, met aan de ene kant van de dijk de
vrijwillige gevangenschap van een omheind vakantie
getto, en aan de andere kant de vrije oneindigheid van
lucht, vogels en water?" Overigens is die scheiding min
der hard dan het soms lijkt. De kale rechte vormen van
de vakantiehuizen beginnen deels achter het groen te
verdwijnen en op een zonnige dag lijkt zelfs de Greve
lingen met gewemel van bootjes op een pretpark of op
een akker waarover vissersboten als zware tractoren
19
Jactrtj
ven
'Avanti
Noorder\
nievwiand
Voflelix
■Geluk
-0.6
OalBulke
Arendshoofd
L
»j;Bun ga la WparJ* Port Grave
«5wC-- - Christoffolnol
)5
Noordersiuis
