Ijsvogel
Weinig vogels spreken meer tot de verbeelding van de beginnende vogelaar dan de ijsvogel
met zijn on-Nederlands mooie verenkleed.
Met allerlei tinten blauw dat soms ook groen kan lijken, oranje buik en rode pootjes ziet het
vogeltje er prachtig uit en is het net zo'n vliegende edelsteen. De schitterende blauwe kleur
varieert van kobaltblauw en azuurblauw tot ultramarijn.Wie vroeger zo'n mooie kleur blauw
wilde schilderen was aangewezen op het peperdure pigment dat uit gemalen lapis lazuli werd
gewonnen, een halfedelsteen uit Afghanistan die sinds het ontstaan van de Zijderoute
mondjesmaat in Europa werd aangevoerd. James Runcie schreef daar een mooie roman over:
De kleur van de hemel.
Het vluchtige karakter van de waarneming doordatje meestal maar een flits opvangt van een
wegvliegende vogel draagt bij aan de beleving. Snel scheert hij over het water, zwenkt, komt
soms nog kort langsgevlogen en strijkt neer op een andere zitplaats veelal buiten beeld. Zo'n
vogel houdt er een aantal beschutte zitplekjes op na, vanwaar er goed zicht is op ondiep helder
water.
Het is vaak de schrille roep die je attent maakt op de aanwezigheid van de ijsvogel. Is de vogel
gevlogen dan loont het om een poosje te wachten omdat ijsvogels vaak terugkeren naar
dezelfde stek. Fotografen maken daar handig gebruik van en plaatsen zelf ook nogal eens een
tak of een paaltje om een ijsvogel te lokken. In de Schouwse avifauna staat vermeld dat de
tuinman van een buitenplaats klemmen zette op paaltjes bij de vijver om deze visrovers te
vangen. Dat waren andere tijden!
In onze omgeving broedt de soort niet of nauwelijks, maar in de nazomer stroomt het vol. In de
Grevelingen waar ze graag op aanlegsteigers zitten heeft elk haventje zijn ijsvogel, dikwijls
zelfs meer dan één! Sowieso is de Grevelingen met zijn heldere water en grondeltjes een
aantrekkelijk gebied voor ijsvogels totdat het kouder wordt en de visjes naar dieper water
verhuizen.
Op een dag in september zag ik een ijsvogel heen en weer snorren over een van de
zoetwatervijvers op de Hompelvoet. Elke keer dook de vogel boven het midden van de vijver
omlaag. Met een harde pets onder water, eruit, draaien, terug en weer opnieuw die pèts, wel
tien, twintig keer. Omdat er geen visjes in de vijver zitten, realiseerde ik me dat het een manier
van zich wassen was: zo werd het zoute viswater van de Grevelingen afgespoeld!
Wanneer er iets is waar de ijsvogel niet tegen kan, is het ijs. Vorst maakt het voedsel
onbereikbaar. Het ondiepe water waarin ze vissen, bevriest snel. Alternatieve locaties worden
gevonden bij slootjes met zoute kwel. Op dat moment vallen er al slachtoffers vanwege minder
voedsel, de kou en een groter risico op predatie of als verkeersslachtoffer. Slootjes langs
wegen zijn in dat opzicht riskant. Zo vonden mijn kinderen meerdere malen een doodgereden
ijsvogeltje op het fietspad langs de weg naar Zierikzee. Steeds op dezelfde plek. Zo'n dood
vogeltje bekijk je toch weer met andere ogen dan de dagelijkse slachtoffers zoals de vele wilde
eenden in het voorjaar
22
Ijsvogel, man (vrouwtje heeft rode ondersnavel). Foto: Henk Harmsen
23
