De vos is (on)gewenst
Vos
Goeree-Overflakkee en Schouwen-Duiveland
In het Jaar van de Vos kan het hoge woord er maar uit zijn. Ik vind de vos
pes) een prachtige verschijning, een fenomenale jager en in vele gevallen een verrijking
voor de Nederlandse natuur. Ik geniet van de momenten dat ik er één mag zien, maar:
de euforie rondom het feit dat deze soort uiteindelijk de eilanden Goeree-Overflakkee
en Schouwen-Duiveland zal koloniseren mag wel iets getemperd worden. Beter ten halve
gekeerd dan ten hele gedwaald.
Eilandnatuur
Eilanden als de onze kenmerken zich door (vogelsoor
ten die zijn aangepast aan het leven aldaar. Meestal
ontbreken in deze gebieden grondgebonden zoogdie
ren, en al helemaal predatoren als vos en bruine rat. In
grote delen van de wereld zorgt de introductie van der
gelijke predatoren op eilanden voor grote problemen
onder grondbroedende vogelgroepen als zeevogels en
kustbroedvogels, soorten die de eilanden kenmerken
en volledig daarop zijn aangepast. De komst van pre
datoren zorgt veelal voor het uiteindelijk verdwijnen
van kolonies broedvogels, beginnend met afnemende
broedaantallen en broedsuccessen. De kenmerkende
soorten op Goeree-Overflakkee en Schouwen-Duiveland
zijn kustbroedvogels als strandplevier, bontbekple-
vier, dwergstern, grote stern, visdief, noordse stern,
zwartkopmeeuw en natuurlijk ook kokmeeuw, grote
en kleine mantelmeeuw en zilvermeeuw. Deze soorten
broeden allen op de grond, in de meeste gevallen in
gemengde kolonies met meerdere soorten. Een groot
aantal van deze soorten wordt momenteel bedreigd en/
of is kwetsbaar. Habitatverlies, voedselgebrek, versto
ring en predatie zijn de voornaamste drukfactoren.
Dynamiek
De soorten broeden tegenwoordig in toenemende mate
op kunstmatig aangelegde eilanden en natuurontwikke
lingsgebieden, waar zij door intensief en specialistisch
beheer worden beschermd en behouden. Zonder dit
beheer was waarschijnlijk o.a. de strandplevier al uit
gestorven geweest in Nederland. Recent zijn door inzet
van de mens juist kleine succesjes te vieren. Van nature
zijn kustbroedvogels aangepast aan een dynamisch en
open landschap, waar van jaar tot jaar de dynamiek van
het water bepaalde waar de soorten geschikte broed-
locaties konden vinden. De mens heeft echter deze
dynamiek volledig vastgelegd. In het Deltagebied komt
de Hooge Platen in de Westerschelde nog het dichtste
bij het oorspronkelijke leefgebied, maar zelfs dit gebied
moet worden beschermd tegen afkalving. De mens
polderde in, bouwde dammen, kribben, Deltawerken, ge
malen, stuwen en dijken. Zo werd het voortbestaan van
kustbroedvogels afhankelijk van onze inzet.
Het nadeel daarvan is dat de broedpopulaties tegen
woordig zijn aangewezen op een 'beperkt' aantal
gebieden met een kleiner oppervlak. Iedere soort heeft
zo zijn specifieke eisen. Gebieden en eilanden raken
begroeid en worden gekoloniseerd door de (uitheemse)
bruine rat, een soort die een enorme impact kan heb
ben op het broedsucces. Geen ruimte meer voor dyna
miek in leefgebied, maar ook niet in broedlocaties. Dit
heeft de populaties kwetsbaar gemaakt en hierdoor is
de zogenaamd gunstige staat van instandhouding van
bepaalde soorten in het geding.
Enorme impact
De komst van de vos veroorzaakt nieuwe, grote en
complexe problemen. De al kwetsbare broedpopulaties
kustbroedvogels broeden voor een aanzienlijk deel op
locaties die bereikbaar zijn voor de vos. Met zijn komst
worden gebieden als de Scheelhoekeilanden, Markenje,
natuurontwikkelingsgebieden op Schouwen (o.a. Prunje),
de inlagen, Slikken van Flakkee (inclusief de zeer suc
cesvolle eilandjes) en de Krammersche Slikken onge
schikt voor kustbroedvogels. Deze gebieden zijn niet
zomaar uit te rasteren noch te compenseren. De schaal
van deze impact op kustbroedvogels is desastreus voor
het voortbestaan van soorten in Nederland en/of het
Deltagebied. De nu al niet gehaalde Europese doelen zul
len dan zeker onhaalbaar zijn. Niet alleen een probleem
voor genoemde soorten, maar ook voor verantwoorde
lijke instanties.
Drukfactoren
Kustbroedvogels en boerenlandvogels staan op onze
eilanden enorm onder druk. Strandplevier, grutto en pa
trijs leven op gefragmenteerde, door de mens in stand
gehouden stukjes habitat. Ze zijn kwetsbaar door tallo
ze factoren, waarvan predatie er slechts één is. Soorten
van eilanden en dynamische milieus zijn niet aangepast
aan het samenleven met grondpredatoren als de vos
(en bruine rat). Bij het verschijnen van de vos verdwijnt
simpelweg een enorm areaal geschikt leefgebied en
neemt de druk op kustbroedvogels en boerenlandvogels
verder toe. De*vos zal het laatste zetje naar de uitgang
zijn voor een flink aantal soorten.
14
