LICHTENDE NACHTWOLKEN
DOOR PETER JELIER (NOCTILUCENT CLOUDS)
Het optische natuurverschijnsel van de lichtende nachtwolken komt voor in de vroege zomer tot
ongeveer 20 juli (de zon mag niet te ver onder de horizon staan) en is een van de laatste meteorolo
gische raadsels, want hun ontstaan is niet geheel duidelijk. Wat het is?
Het betreft hoge 'wolken' op zo'n 75 tot 85 km hoogte,
terwijl de normale bewolking tot maximaal 20 km hoog
gaat. Als de zon voor de waarnemer al onder is worden
deze hoge wolken nog steeds door de zon beschenen
en lijken zij dus licht te geven, de normale lage bewol
king steekt er donker bij af. Soms blijven ze zichtbaar
tot de ochtendschemering.
De bewolking heeft een ribbel- of vezelachtige struc
tuur, wat een sprookjesachtig of zoals u wilt een
spookachtig effect geeft.
Het verschijnsel is vrij zeldzaam, soms gaan er jaren
voorbij dat het niet voorkomt, terwijl het zich andere
jaren soms wel acht maal per maand voordoet. Er
moeten dan in de lucht heel fijne deeltjes voorkomen
zoals bijvoorbeeld vulkanische as, fijnstof of meteorie-
tenstof, en ook moeten er waterdamp zijn en heel lage
temperaturen, van -90 tot wel -145° Celsius. U ziet als
het ware de ijsafzetting op de stofdeeltjes.
Omdat het verschijnsel niet voorspelbaar is loont het
de moeite om op een heldere zomeravond na zonson
dergang even naar het noordwesten of noorden te kij
ken, het kost u niets en mogelijk ziet u een schitterend
schouwspel van snel bewegende golvende patronen in
de bewolking. Wat u ervoor nodig heeft: een sterk oog
en gebrek aan slaap.
De eerste waarnemingen van lichtende nachtwolken
dateren van 1885. Aanvankelijk waren ze alleen waar
neembaar op hoge breedtegraden, maar in de loop van
de twintigste eeuw doken ze steeds vaker en ook op
lagere geografische breedte op.
Wetenschappers hebben nu vastgesteld met satellieten,
waaronder de in 2007 gelanceerde NASA-missie AIM,
dat er meer lichtende nachtwolken voorkomen. Tegelij
kertijd is de temperatuur gedaald op de hoogte waar zij
ontstaan, dus 75 tot 85 km boven het aardoppervlak.
Op Terschelling worden ze ook wel de "Oerolwolken"
genoemd, want je ziet ze meestal voor het eerst in de
tweede en derde week van juni als het Oerolfestival daar
plaats vindt. In 2019 kwamen ze diverse keren voor
met op 21 juni de grootste 'uitbraak' sinds 10 jaar. Wat
een schouwspel was dat! Uit heel Europa kwamen foto's
voorbij en het internet explodeerde bijna die avond.
De grootste spelbreker is lage bewolking die het zicht
op de hoge bewolking ontneemt. Verder is het een kwes
tie van afwachten of dit bijzondere weerfenomeen zich
voordoet, want garantie kan niemand geven. Overigens
is er een Duitse radar actief die lichtende nachtwolken
kan scannen, google daarvoor "lichtende nachtwolken
radar". Veel succes.
Schematische voorstelling: Allisha Jelier
31
o
Q
w
'6
o
IX,
MM
