Oog in oog met
een sme Ie
ken
in H
aams
ted
Ontmoetingen
18 november 2020
Het smelleken is met een lengte van nauwelijks
30 centimeter de kleinste valk van Europa.
Het broedgebied ligt in het noorden van
Europa. Daar wordt gebroed in wilgen
en berkenbossen in zogenaamde
fjells, maar ook in moerassen,
in taiga, kustgebieden en heide.
De noordelijke exemplaren zijn
trekvogels. In ons land is het smel
leken uitgesproken schaars en slechts te zien
van september tot in mei. Het voedsel bestaat
vrijwel alleen uit vogels welke in de lucht met
een snelle en verrassende vlucht worden gesla
gen, hoewel ook lange achtervolgingen in de
lucht mogelijk zijn. Ted Sluijter
Smellekeri, Falco columbarius. Foto Ted Sluijter
Als je het smelleken al zou willen vergelijken met een andere
roofvogel dan komt de slechtvalk het dichtst in de buurt,
zeker qua vliegbeeld en jaagmethode. Spitse vleugels en een
snelle, meestal tamelijk rechte vlucht. Het smelleken is in ons
land, net als de meer algemene slechtvalk, vooral een vogel
van open landschappen. In een bosgebied zul je hem niet
gauw tegenkomen.
In de jaren '80 en '90 van de vorige eeuw werkte ik op Neeltje
Jans en daar heb ik beide soorten met regelmaat gezien.
Vooral waarnemingen van het smelleken zijn mij van die plek
bijgebleven. Bijvoorbeeld die keer in winter '84-'85, toen een
smelleken achter een groenling aanjoeg rond een aggregaat.
Nog spectaculairder was de keer dat ik in 1987 vanuit het ir.
J.W. Topshuis een smelleken met een bloedgang voorbij
zag komen. Je kijkt dan automatisch vóór de roof
vogel om te zien wat de mogelijke prooi is: in dit
geval zag ik niets... totdat ik achter de vogel een
slechtvalk zag aanscheuren. Het smelleken
was potentieel prooi!
Vlak achter onze woning in de Repel in Haamstede
staat een houtberging met een kruiwagen rechtop geparkeerd.
Rond 11.30 uur loop ik naar die berging voor een kratje hout.
Wanneer ik op minder dan een meter van de kruiwagen sta
vliegt er plotseling -en tot mijn schrik- een roofvogeltje weg
vanaf de kruiwagen. Eerste indruk: mannetje sperwer, want
die komt elke dag langs om een huismus te verschalken.
Nauwelijks 4 meter van mij vandaan gaat de vogel in de
dakgoot zitten. Gauw een foto maken met mobiel! De vogel
maakt volstrekt niet de indruk schuw te zijn (huh?), zelfs het
in- en uitlopen van ons huis (camera halen!) verstoort niet.
Hij gaat heerlijk zitten uitbuiken, want inmiddels heb ik ook
gezien dat onder de kruiwagen de afgekloven restanten liggen
van een huismus. Pas als ik de vogel goed door de lens zie
blijkthet is geen sperwer, maar een smelleken!!! Wat?
Die komen toch alleen in open veld voor? En inderdaad, navraag
bij doorgewinterde vogelaars leert dat dit wel een heel speciale
waarneming is binnen de bebouwde kom. Misschien was ik
wel de eerste mens die dit smelleken ontmoette, want het
was een eerstejaarsvogel. Het dier bleef uiteindelijk bijna 3
kwartier in de dakgoot zitten, zonnebadend, poetsend en een
onvergetelijke indruk achterlatend.
