Zuid-Bevelandse
kerken
I Nisse
Nisse en Kloetinge
3
De Hervormde Kerk te Nisse.
leder schrijft op zijne wijze. En die wijs
houdt weer verband met de tijd. Anno
1979 zou niemand meer een artikel, dat
toch min of meer een verslag van een
restauratie is, op deze manier beginnen.
Het gaat over het middeleeuws
beeldhouwwerk in de Hervormde kerk van
Nisse. ,,Te midden van het natuur-
schoone polderland van Zuid-Beveland,
verscholen achter 't lommer der boomen,
ligt een klein dorpje met groote kerk en
spitsen toren. De dijken kronkelen er
omheen, vele met breede rijen boomen
beplant. De groene weiden, de weelderige
akkers, de boerderijen met haar wit
omlijste zwarte schuren, de wegen als
slingerpaden, geven te zamen vele en rijke
afwisseling in het schilderachtige
landschap."
De schrijver, Jacob Por, verhaalt dit in
1921 in het Oudheidkundig Jaarboek. De
(Petrus)
M. P. DE BRUIN
FOTOGRAFIE: WIM RIEMENS
kerk te Nisse werd toen gerestaureerd
door H. van de Kloot Meyburg en deze
verzocht aan de heer Por het schilderwerk
in de oorspronkelijke toestand terug te
brengen. Hoewel niet met zoveel woorden
gezegd viel onder het schilderwerk ook de
gepoiichromeerde sculptuur. Daartoe
behoorden de apostelbeelden, de
apostelkoppen, de wapenschilden en de
graden en gordingen. Por zegt hiervan:
„Het beeldhouwwerk is niet een los
voorwerp, dat in de kerk geplaatst is,
maar vormt een geheel met de
architectuur. In vorm en kleur zijn de
beelden het rijkst bewerkt, maar door de
versiering der graden en gordingen
worden ze tot een geheel verbonden. Uit
de hoekpunten der koorafsluiting, en
zijdelings boven en in 't midden tusschen
de vensters stijgen de graden op en
worden te halver hoogte en in 't midden
door de gordingen gekruist. De graden en
gordingen zijn dooreen pijlvormige
verdeeling, afwisselend in blank, rood en
zwart, of alleen blank en zwart
gepolichromeerd. Deze bij de graden
schuin naar boven oploopende, en bij
de gordingen voorwaarts schuivende
lijnen der versiering geven aan het gewelf
beweging en leven."
Op deze in vaktaal gegeven beschrijving
komen wij nog terug. Eerst de indruk, die
het dorp en de kerk, maar vooral het
interieur van de kerk op de tegenwoordige
beschouwer maakt. Zelf heb ik al heel wat
keren de kerk bezocht. Vroeger kreeg je
dan de sleutel mee, maar dat kan
tegenwoordig niet meer. In de consistorie
schrijf je je naam in het boek. Dan kom je
in het koor. Het is er stil. Het is er licht.
Wanneer je je zonden hebt bepeinsd, kijk
je naar de zijbanken en dan naar de
bekapping. De preekstoel is zo rijk
versierd, die bewaar je voor het laatst.
Hoewel het koor vrij hoog is ontdek je de
apostelbeelden. Deze zijn om precies te
zijn 85 cm hoog.
Apostelen
De apostelen hebben in de geschiedenis
der christelijke kerk een zeer grote rol
gespeeld. Zij werden in de rij der heiligen
opgenomen. Een moderne vertolking van
de plaats der apostelen heeft Nijhoff
gegeven in het pinksterspel „Des
Heilands Tuin". Ter vergelijking met de
middeleeuwse voorstelling worden hier de
getuigenissen van Nijhoff weergegeven.
Maria zag in een groots visioen het
gebouw der kerk en Petrus begint op deze
wijze:
vloeren
stenen
dak
O zuster, welk een huis Hoe gaarne bouwde ik mede
Maar ik, die hem verloochend heb, ik ben onrein.
Ik ben ten hoogste in staat de vloer van 't huis te zijn,
en dit slechts, broeders, als gij bijstand wilt verlenen,
(de apostelen geven elkaar de elementen door)
(Jacobus)
Petrus, wees gij de vloer, dan zal ik zijn de stenen
waaruit Hij muren zal doen rijzen naar Zijn wil.
Maar ik ben te wetmatig, te afgepast, te kil
om tot meer dan de muren mee te kunnen werken.
(Andreas)
Jacobus, wees gij muur, dan ben ik 't dak der kerke.
Want zo ben ik: ik stijg verlangend hemelwaarts,
om halfweegs, bij de nok, bevangen door iets aards,
terug te buigen tot vanwaar mijn binten kwamen.
deur
toren
Filippus)
Andreas, wees het dak, dan zal ik zijn de ramen
waardoor het heilig licht in de kerk binnendaalt,
licht dat ik niet bevat, hoewel het mij doorstraalt,
wit licht, waarvan mijn vensters de gebroken kleur zijn.
(Thomas)
Filippus, wees de ramen, dan zal ik de deur zijn.
Want mijn hart ging eerst open voor 't geloof, nadat
o mijn Heer en mijn God! het zich gesloten had.
In twijfel op de drempel staan schijnt mij beschoren.
Bartholomeus)
Thomas, wees gij de deur, dan zal ik zijn de toren.
Van heinde en ver strek ik de mensen tot een gids.
Maar ik, eenzelvige, blijf als een torenspits
tussen wolken en vogels aan mijn volk onttrokken.
Kerk en toren van Kloetinge, met het lindenlaantje.
