7
bleef onoverweld, al hield men
rekening met eenzelfde tongewelf als in
de zijbeuken.
Tenslotte werd, korte tijd na de bouw
van noorderkoor en zuiderkapel, in de
hoek tegen het schip en noorderkoor,
een overwelfde grafkapel gebouwd.
Hieronder bevindt zich een grafkelder,
mogelijk van het geslacht Bruelis.
Restauraties.
Hebben we het over de restauratie van
de kerk, dan bedoelen we hiermee
zonder meer de restauratie, die werd
uitgevoerd in de jaren 1963 - 1967. Ook
vroeger zijn er natuurlijk wel
restauraties en herstellingen geweest;
zo waren er vooral aan de toren
uitgebreide werkzaamheden in 1885 en
in 1924 en niet te vergeten de
herstellingen van de toch vrij zware
oorlogsschade in 1940, 1945 en 1952 -
1955.
Wat de kerk betreft is het bekend dat in
1894 onder leiding van de architect
J.H.Hanninck te Goes door de
aannemer P.Dronkers intern een aantal
veranderingen werden aangebracht,
waarbij men tot een geheel gewijzigde
opstelling van preekstoel en banken
kwam. Het resultaat was echter zeer
bedroevend, want reeds begin 1895
werd in de vergadering van
kerkvoogden en notabelen
geconstateerd, dat één en ander niet
aan de verwachtingen beantwoordde
en vóór het jaar 1895 voorbij was, werd
door de Rotterdamse architect
J.Verheul Dzn., iemand met ervaring in
kerkbouw, een plan opgesteld, wat
naast een aantal andere
restauratiewerkzaamheden, een
volledige reconstructie inhield van wat
in 1894 was uitgevoerd. Dit plan van
Verheul werd in 1896 door de
aannemer D.van Maris tot volle
tevredenheid uitgevoerd.
Ook in 1924 en 1925 werd, hoofdzakelijk
aan de dakbedekking en aan het
noorderkoor, veel gerepareerd. Dit vond
plaats onder leiding van architect van
der Kloot Meyburg.
In 1950 werd de consistoriekamer
geheel onder handen genomen.
Maar het zinkt alles in het niet bij de
vrijwel alle onderdelen omvattende
restauratie in de jaren 1963 tot 1967,
die dit kerkgebouw veel van de in de
loop van de laatste eeuwen verloren
gegane luister, heeft teruggegeven. De
totale kosten van deze restauratie
beliepen een bedrag van 1.030.000,-
waarvan het grootste deel voor
subsidie in aanmerking kwam.
Eén van de hoofddoeleinden van de
restauratie was het weer tot één geheel
maken van het schip met de beide
koren, teneinde het aantal zitplaatsen in
de kerk te kunnen uitbreiden. Het
betekende het afbreken van het in de
18de eeuw geplaatste houten schot in
de triomfboog, verplaatsing van de
tegen dit schot staande schepenbank en
wat het ingrijpendste was: een
drastische opknapbeurt van de zeer
verwaarloosde koren.
Verder werd het orgel en de orgelgalerij
meer in de richting van de toren
verplaatst, terwijl de toegangstrap tot
het orgel, die vroeger in de zuiderkapel
was, in de toren werd aangebracht. De
zuiderkapel werd van een geheel nieuw
dak voorzien.
Een belangrijke verandering was verder
dat de toreningang weer tot
hoofdingang van de kerk werd
gemaakt, zoals dat ook in vroeger tijden
gebruikelijk was. Hierdoor moest ook
voor de toreningang een tochtportaal
komen. Aan de daken, goten, ramen,
muren, steunberen en plafonds bleken
op vele plaatsen ingrijpende reparaties
noodzakelijk. De gehele
verwarmingsinstallatie en electrische
installatie werden vernieuwd en de
geluidsinstallatie werd door een betere
vervangen.
Herme (ondersteunend ornament) onder preekstoel.
Het inwendige van de kerk kreeg een
volkomen nieuw aanzien door de
samenvoeging van schip en koren,
verplaatsing van de preekstoel,
vervanging van de banken door
boeren-knopstoelen en de gewijzigde
opstelling van de zitplaatsen.
Tijdens de restauratiewerkzaamheden
werd een belangrijke historische
ontdekking gedaan, n.l. de
aanwezigheid in het zuiderkoor van
enkele bakstenen grafkeldertjes,
waarvan de binnenwanden bepleisterd
en met figuren beschilderd waren. Deze
sarcofagen dateren mogelijk uit de
eerste helft van de 14de eeuw, te
oordelen naar de gebruikte bakstenen
van het formaat 28-13-6 cm. Deze
gemetselde, van binnen beschilderde
grafkeldertjes uit de Middeleeuwen zijn
in Zeeland verder gevonden te
Aardenburg, Hulst, Middelburg, Sluis,
Zuiddorpe (gesloopt 1807) en het
geheel verdwenen Hannekenswerve in
West Zeeuws-Vlaanderen. In West
Vlaanderen komen dergelijke graven
veelvuldig voor.
De hele restauratie werd door de firma
