Kerken te
Middelburg,
Veere, Gapinge,
Vrouwenpolder
en Serooskerke
De Oostkerk
te Middelburg
18
PETER DON
Middelburg beleefde in de tweede helft
van de zestiende eeuw een periode van
grote stadsuitbreidingen. Aan de uitleg
van 1595-1598, die het Middelburg bin
nen de vesten opleverde zoals zich dat
nu nog duidelijk aftekent, gingen enkele
uitbreidingen aan de oostzijde vooraf.
Zo ontstond in deze tijd onder andere
de buurt rond de Breestraat, met een in
vergelijking tot de oude binnenstad ta
melijk rechthoekig stratenplan.
Toen de nieuwe buurt begon vol te lo
pen ontstond er behoefte aan een kerk
in dit stadsdeel. Het zou de zesde her
vormde kerk in Middelburg worden en
de eerste die speciaal voor de her
vormde eredienst werd gebouwd. De
eerste plannen dateren van 1644 en na
enig geharrewar bepaalde men de
plaats waar het nieuwe kerkgebouw zou
verrijzen: op een door afbraak te creë
ren pleintje aan het einde van de Bree
straat. Daar is de Oostkerk inderdaad
gebouwd en hij domineert de omge
ving. De plaatsing van het gebouw aan
het einde van een brede rechte straat,
met de hoofdingang op die straat gericht,
is een duidelijk voorbeeld van de tijdens
de renaissance gegroeide ideeën
over stedebouw. Uit de bronnen blijkt
dat het stadsbestuur de grootste in
vloed op de besluitvorming omtrent de
Oostkerk had; het werd niet alleen een
kerk, maar ook een visitekaartje van de
stad. Via onder andere extra belastin
gen op drank liet men dan ook de ge
hele bevolking aan de bouw meebeta
len.
In 1647 begon men aan de funderingen
en de eerste steen werd op 15 sep
tember 1648 gelegd door zes zonen van
burgemeesters en stadsthesauriers. De
zilveren troffel die bij deze plechtigheid
werd gebruikt is bewaard gebleven; hij
draagt een ingegraveerde afbeelding
van de kerk naar ontwerp van Bar-
tholomeüs Drijfhout en Pieter Post. Blij
kens deze afbeelding wilde men oor
spronkelijk aan de zijde van de Bree
straat een zuilenportiek aanbrengen en
ook de koepel is op de troffel iets an
ders afgebeeld dan hij uiteindelijk is
geworden. Wël had men vanaf het be
gin het plan een centraalbouw te doen
verrijzen.
Bij de dood van Drijfhout in 1649 waren
alleen de fundamenten nog maar ge
reed. Men ging nu bij Arend van 's-
Gravesande te rade, wiens Marekerk te
Leiden juist voltooid was. Het is waar
schijnlijk dat deze koepelkerk het oor
spronkelijke plan voor de Oostkerk
reeds geïnspireerd had. Van 's-Grave-
Omgeving Oostkerk, Middelburg, 1964