Waterland
kerkje
8
r«;M
Het Tien Gebodenbord uit 1620, waarop de wapens van Holland, Oranje-Nassau en IJzendijke (foto RDMZ)
vallen bij nadere beschouwing een aantal
tamelijk ouderwetse details op. Zo zijn de
spitsboogvensters in vergelijking met de
vensters van de kerkte Willemstad nog
duidelijk gotisch en ook de profilering van
het natuurstenen toeganspoortje en de
schuine versnijdingen der steunberen
doen gotisch aan. Toen Sebastiaan de
Roy uit Hulst in 1656 de bestektekeningen
maakte voorde uitbreiding van de kerk,
handhaafde hij ook in het nieuwe gedeel
te de spitsboog vorm der vensters. De ver
groting kwam op simpele en goedkope
maniertot stand: de muren van de drie
westelijke zijden van het achtkant werden
gesloopt, waarna de kerk met twee tra
veeën werd verlengd en opnieuw driezij
dig werd gesloten. Hierdoorontstond een
gebouw op langgerekt achtzijdige platte
grond en doordat men de oude kap hand
haafde en het nieuwe gedeelte van een
zadeldak voorzag, kreeg het geheel zijn
merkwaardige silhouet. Aangaande de fi
nanciering van deze uitbreiding werd een
opmerkelijke overeenkomst gesloten tus
sen de magistraat en de kerkeraad ener
zijds en de abdij van Sint-Pieterte Gent
anderzijds. De (rooms-katholieke!) abdij,
die nog steeds aanzienlijke tienden ont
ving uit de polders in de omgeving van
IJzendijke, verplichtte zich hierbij tot het
betalen van vijfduizend gulden ten be
hoeve van de werkzaamheden aan de
(hervormde!) kerk. Bovendien keerdede
abdij jaarlijks nog eens tweehonderd gul
den uit voor het onderhoud van predikant
en schoolmeester. Zo blijkt zelfs een 80-
jarige oorlog niet in staat te zijn geweest
het stelsel van rechten en verplichtingen
tussen de middeleeuwse polders en de
kloosters die ooit voor de bedijkingen
hadden zorg gedragen, geheel teniet te
doen.
Over de latere lotgevallen van het kerkje
kunnen we kortzijn. In 1737 vonden enige
herstelwerkzaamheden en wijzigingen
plaats en in 1840 werd een stucplafond
onder het houten gewelf aangebracht.
Een in 1816geplaatstorgeltjewerd in
1878 vervangen door het huidige orgel,
vervaardigd door J. F. Witte van de
Utrechtse orgelbouwersfirma Batz; het
orgel en de bijbehorende hekken op de
galerij en rond de kansel zijn nog geheel
ongewijzigd aanwezig. Na in 1944 opge
lopen oorlogsschade volgde in de jaren
1946-1949 een uitgebreide restauratie,
waarbij de vroeg-18de-eeuwse preek
stoel, die in 1737 was verplaatst naar de
korte zijde tegenover de ingang, zijn oor
spronkelijke positie tegen de lange zuid
zijde herkreeg. Tegelijk werd ook het stuc
plafond weer verwijderd en werden de
ongeveer veertig zerken die de kerk rijk is
anders gerangschikt. In het interieur val
len tenslotte behalve enkele eenvoudige
18de-eeuwse banken vooral drie wand
borden op. Twee ervan, waarondereen
prachtig Tien Gebodenbord voorzien van
de wapens van Holland, Oranje-Nassau
en IJzendijke, dateren uit 1620; het derde,
uit 1623, werd gemaakt ter herinnering
aan een mislukte Spaanse poging deves
ting te heroveren.
G. J. LEPOETER
"De studie der geschiedenis zou belang-
wekkenderzijn, wanneer men wat meer
nadruk zou leggen op de geschiedenis
van de gewone mensen en wat minder op
die van vorsten", schreef de Franse filo
soof Jean d'Alembert twee eeuwen gele
den. Als we deze gedachte overnemen en
projecteren op de objecten waar we ons
in dit bulletin mee bezig houden, de oude
Zeeuwse kerken, dan is het een goede
zaak dat we behalve op de grote, meestal
uit de tijd van vóór de reformatie dateren
de kerkgebouwen, ook de aandacht rich
ten op een kerkje zoals dat van Waterland
kerkje. Alleen al het uitspreken van de
naam: Waterlandkerkje, geeft ons het ge
voel dat we overeen miniatuurkerkje in
een miniatuurdorp spreken. Enzoishetin
werkelijkheid ook. "Kerkje of Waterland",
staateropeen in 1832 in Brussel uitgege
ven kaart van Zeeland.
Nagtglas, de onvolprezen minutieuze
vastlegger van de tweede helft van de
vorige eeuw, heeft in zijn uitgebreide arti
kel: "Zeeuws Vlaanderen, een achterhoek
aan den overkant", nauwelijks één alinea
nodig om het plaatsje in zijn totaliteit te
kenschetsen:
"Niet ver van Yzendijke ligt, aan de gren
zen, hetvriendelijkdorpje Waterlandkerk-
