Een paar algemene aspecten van onze oude kerken Causerie door Dr. C. A. van Swigchem 6 terwijl ook van de Vereniging Dorp, Stad en Land een jubileumgift werd verkregen. Doorde belangrijke bijdragen van het Prins Bernhardfonds envandegenoem- de vereniging, kon de Stichting het her stel van het exterieur beginnen. Het werk werd opgedragen aan aannemingsbedrijf Huurman uit Delft en de firma Jobse uit Middelburg, welke beide bedrijven het exterieur, dak, dakgoten, ramen en alles wat daarbij behoort op vakkundige wijze hebben hersteld. Van dezijdevan de Stichting werd doorde heer Geelhoed het deskundige toezicht op zich genomen. Deze eerste phase is thans, op enkele klei nigheden na, afgerond. Een bijzondere reden voor ons tezamen met ons 5-jarig bestaan dit toch wel in onze korte historie belangrijke feit in Zierikzeete vieren. Voor de komende periode staan wij voor de vraag hoethansverderte handelen; immers het interieur van de kerk moet nog geheel worden gerestaureerd. Daar van heeft het lid van ons bestuurde heer Joorman, architect van het bisdom Bre da, in overleg met de heer Geelhoed een voorlopig plan gemaakt. Ook de uitvoe ring daarvan zal nog vele miljoenen ver gen het probleem zal zijn deze bedragen bij el kaar te krijgen. Ik wees U er reeds op, dat de subsidiekraan bij de Overheid in de naaste toekomst minder rijkel ijk zaI vloeien. Toch menen wij een beroep, in de eerste plaats, op de Rijksdienst Monu mentenzorg te doen. We hebben hierte makenmeteennu eenmaal begonnen restauratie-werk. Het zou doodzonde zijn om het kerkgebouw thans, misschien ve le jaren, in deze onafgemaakte toestand te laten liggen, terwijl er reeds 2,3 miljoen aan besteed is. Bovendien zou hetge- bouween goede bestemming kunnen krijgen, nu bij de Kerkeraad van Zierikzee het voornemen bestaat, om na algehele restau ratie de kerk weer voor de eredienst te gebruiken. Een betere bestemming is niet denkbaar, hetgeen niet het gebruik van het kerkgebouw voor andere passen de doeleinden in de weg hoeft te staan. Financieel zullen ook grote problemen voor de Stichting ontstaan. Immers zelfs indien op royalewijze van overheidswe- gezou worden gesubsidieerd,zouden voorde Stichting nog, aanmerkelijk niet door de subsidie gedekte kosten blijven bestaan. Het opnieuw of voor het eerst benaderen van bijzondere daarvoor in aanmerking komendefondsen, zal niet achterwege kunnen blijven. Daarnaast is financiële maar ook morele steun van de zijde van onze trouwe leden onontbeer lijk; vooral ook uitbreiding van ons dona teursbestand is harde noodzaak. Van Uw morele steun zijn wij overtuigd, gezien de toenemende belangstelling voor een dag als vandaag. Wij zijn U daarvoorookzeererkentelijken het is een stimulans voor het bestuur om op de ingeslagen weg door te gaan. Een donateursdag van de Stichting Oude Kerken biedteen goede gelegenheid de genen die tot de Stichting bijdragen iets te laten zien van onze kerken en kerkres tauraties. Het horen komt daarbij op de tweede plaats. Een uitgebreide toespraak ligt dan ook niet in de bedoeling. Slechts eenpaaralgemene aspecten zullen in de ze causerie naar voren komen. Vooraf een gelukwens in verband met de geslaagde restauratie van een jong mo nument. Waarom zouden de jonge kerken altijd moeten achterstaan bij de oude? Dat 'oud' een betrekkelijk begrip is weet ieder uit persoonlijke ervaring. Een schoolkind vanlOjaar vindt iemand van 30 jaar 'oud'; iemand van 40 jaar zal, als hij denkt aan de generatie boven hem, zich zelf nog jong vinden. 'Dejeugd heeft de toekomst' iseen gezeg de, dat voor oude kerken niet op gaat. Het kost vaak moeite om kerken van na 1830 op de Monumentenlijst geplaatst, of ge restaureerd te krijgen, en in het alge meen, om ze, a Is ze dat verdienen, voor het nageslacht te behouden. Des te ver heugender is het, dat het voor Zierikzee gelukt is om de Nieuwe Kerk uit 1848 te redden. Dit is voor degenen die zich hier voor hebben ingespannen een geluk wens waard. Tevens is het een stimulans voor hen diezich nu verderzullen moeten beijveren om de kerk inwendig te restau reren en voorgebruik, hoe men zich dat ook denkt, geschiktte maken. De oudste kerken Het ligt voor dehandaan te nemen dat de kerkgebouwen zo oud kunnen zijn als de kerkgeschiedenis eeuwen omvat, zo oud dus als het Christendom zelf. Dat is dus heel oud. In uitzonderingsgevallen zijn ze zelfs nog ouder. Wie in Syracuse de hoofdkerk bezoekt, ontdekt zonder moei te dat er een antieke tempel in 'verpakt' zit (een Dorische Minervatempel uit de 5e eeuw voor Christus). Om dichter bij hu is te blijven: Onder de N.H. kerk te Eist in de Betuwe heeft men bij de restauratie na de tweede wereld oorlog de restanten aangetroffen van maar liefst twee Romeinse tem pels. Het is niet het enige geval waarvan we mogen aannemen, dat het eerste christelijke kerkje gebouwd werd op de traditionele plek van een al eeuwen bestaand heidens heiligdom, wellicht met gebruikmaking van iets van de oude constructie. Als we kijken naar de middeleeuwse hoofdstad van het westerse christendom, Rome, zien we ook daar voorbeelden van kerken die als gebouw stammen uit de voor-christelijke oudheid. Het bekendste is het Pantheon. De overname daarvan voor christelijk gebruik was eerst moge- lijktoen het christendom al eeuwen be stond. In de vroegste periode was er im mers van een openbare godsdienstoefe ning geen sprake. De christenen kwamen toen bijeen in wat wij huiskerken zouden kunnen noemen. De hele geschiedenis van het christen dom blijven ze bekend: de huiskerken en de 'overgenomen' kerken. De huiskerk past, om zo te zeggen, bij de kleinste een heid van het gemeenteleven. Telkens in de geschiedenis zien we de huiskerk om verschillende redenen en in verschillende vormen verschijnen als een soort van ba siselement. Dat kerkgebouwen in andere handen terecht kwamen, is overal ge beurd waar gemeenten of delen van ge meenten 'overgingen'. Sedert de refor matie levert de geschiedenis een over vloed aan voorbeelden op. Onnodig te zeggen dat zo'n overgang om meer dan één reden een pijnlijke aangelegenheid kon zijn. De heilige plaatsen van het christendom Tot de belangrijkste kerken die nieuwge bouwd werden nadat onder Qonstantijn de Grote omsreeks het jaar 313 de staat daartoe toestemming had gegeven, be horen de kerken van de 'heilige plaatsen'; de geboortekerk te Bethlehem, de opstan- dingskerk bij Jeruzalem, de grafkerk van Petruste Rome, en andere. Ook in Con- stantinopel, de nieuwe hoofdstad van het Romeinse Rijk, werden belangrijke ker ken gebouwd. In die periode werd de kiem gelegd vooreen tweedeling tussen een oosters rijk, Byzantium, metde Grieks-orthodoxe kerk, en een westers rijk, met de Rooms-katholieke kerk. De kerken van de heilige plaatsen- het complex van de opstandingskerk te Jeru zalem was het duidelijkste voorbeeld- waren gebouwd voorde specifieke func tie van godsdienstige bijeenkomsten vlak bij de heilige plaats en het bezoek aan de heilige plek zelf. Het waren bij uitstek ker ken waarde nagedachtenis aan het lijden en sterven van Christus, als Heer van de Kerk levend werd gehouden door bijzon dere vieringen; en evenzo die aan het le ven en de dood van een apostel, een mar-

Tijdschriftenbank Zeeland

Bulletin Stichting Oude Zeeuwse kerken | 1981 | | pagina 6