12
Gezicht op Baarland vanuit het westen in 1 746. De zijbeuken van de kerk zijn dan nog niet afgebroken,
(tekening, gewassen in Oostindische inkt door C. Pronk. Zeelandia lllustrata, deel II, no. 1351)
(Foto: Documentatiecentrum, Middelburg
wekelijkse marktdag was al lang weer
vergeten.
Dat was nog duidelijk anders in de
dagen van de bekende, in Baarland
geboren filosoof en historicus
Hadrianus Barlandus (1486-1538),
die in een lofzang op zijn geboorte
plaats schreef:
„Niet ver van de stad Goes ligt mijne
geboorteplaats Baarland: een oord, zóó
vruchtbaar en welvarend, zóó
uitmuntende door zijne deftige
gebouwen, aangename dijken en
vermakelijken zeeoever, dat ik er
gerust op kan toepassen, hetgeen
Horatius ten aanzien van Bajae, zeide:
„Geen oord in 't wereldrond prijkt
heerlijker, dan Bajae.
Ook deze regelen van den dichter
Martialis: „Al had ik Bajae duizend
maal geprezen, toch waart gij, Bajae!
nooit volprezen.
De gehele oord is door wel besproeide
beemden en bosschaadjes omgeven.
Voorwaar, eene voortreffelijke plaats
voor de studiën, een waardig verblijf
voor de Zanggodinnen!"
Geschiedenis
Bij de rampzalige stormvloed van
1014 heeft de zee onder andere in
het westelijk gedeelte van het tegen
woordige Zuid-Beveland geweldig
huisgehouden. De hoofdinbraak had
waarschijnlijk plaats vanuit het noord
westen, ter hoogte van de monding
van de oude Romeinse Schelde, zodat
toen de wellicht nog niet geheel
verlande bedding opnieuw in gebruik
genomen en diep uitgeschuurd werd.
Grote delen van Walcheren en van
Zuid-Beveland werden door de zee
opgeruimd.
Er ontstond een ware binnenzee, de
Zwake, ten zuiden waarvan eilanden
van oudland bleven bestaan: Borsele
en Baarland. Op het westelijke eiland
Borsele lagen later negen dorpen, op
het oostelijke eiland Baarland vijf
dorpen: Baarland, Bakendorp,
Hoedekenskerke, Vinninge en
Oostende en op het middelste kleine
eiland één dorp: Oudelande.
Naderhand, mogelijk tussen 1250 en
1 300, werden de eilanden Borsele en
Baarland en daar tussenin het kleine
eiland Oudelande, door middel van
een ringdijk aaneengesloten.
Het grondgebied van het oude eiland
Baarland is in de loop van de eeuwen
gedeeltelijk in de Westerschelde
verdwenen, de dorpskern van
Oostende ligt thans geheel in het
water, die van Bakendorp gedeeltelijk.
Vinninge was het oudste dorp op het
eiland Baarland, het was een vroege
dochterkerk van de kerk van Monster
en wordt reeds genoemd in de
pauselijke oorkonde van 1216. De
kerk van Vinninge is de moederkerk
van de kerken op Baarland: Oostende,
Hoedekenskerke en Baarland.
De kerk van Baarland wordt voor het
eerst genoemd in de tiendlijst van
1 275-1 280 en was gewijd aan Sint-
Maarten. Er waren behalve het hoofd
altaar in de kerk nog vijf altaren: het
eerste gewijd aan Sint-Barbara, het
tweede aan Sint-Catharina, het derde
aan Sint-Johannis evangelist en Sint-
Cornelius, het vierde aan Maria en het
vijfde aan Sint-Nicolaas en Sint-
Jacobus. Ook het feit dat Baarland
een kerk met twee pastoorsplaatsen
was, duidt op het belang van deze
kerk.
De Baarlandse kerk is op haar beurt
te beschouwen als moederkerk van
Bakendorp en waarschijnlijk van
Oudelande. Een proces tussen
ingezetenen van Baarland en die van
Oudelande, in 1509 gevoerd voor het
Hof van Holland, laat zien hoe kerk en
parochie van Baarland een traditio
neel overwicht hadden op de
omliggende parochies, waarvan
Oudelande zich in het begin van de
1 6e eeuw wilde bevrijden. Het
overwicht van Baarland was mede
gebaseerd op het feit dat alle
ambachten er in handen waren van
de hoge adel.
Het proces werd gevoerd tussen
ingezetenen van Oudelande als eisers
en die van Baarland als gedaagden
over de heffing van een accijns „van
'tguent dat men drinckende is" door
