10
De consistorie - voormalige sacristie - tegen de
zuidbeuk. De afgeplatte kap van het schip is hier
enigszins zichtbaar.
nieuw dak met een enkele meters
breed plat ter hoogte van de oude
nok bepalen sedertdien het
mismaakte aspect van de kerk", aldus
Janse. Geen malse kritieken en
terecht. De laatste ingrijpende
restauratie heeft in 1898 onder
verantwoordelijkheid van J. Verheul
Dzn. plaats gevonden en we kunnen
rustig vaststellen dat Wemeldinge
voor deze overigens bekwame
architect, een zwarte bladzijde
geworden is.
Uit het restauratiebestek van Verheul
is duidelijk gebleken dat de afgeplatte
kap door hem bedacht is en een
oudere, sterk vervallen zadeldak-
vormige kap verving. Maar waarom?
De kap die Verheul aantrof was
asymmetrisch van doorsnede: de
aanzet op de noordgevel lag ongeveer
2,5 meter lager dan de aanzet aan de
De zuidbeuk.
zuidvoet boven de scheibogen.
Binnen was die kap evenals de kap
van de zuidbeuk aan het gezicht
onttrokken door een vlak, hemels
blauw geschilderd houten plafond.
Dat plafond was blijkens een bestek
in het kerkarchief in 1856
aangebracht. Verheul was van mening
en dat is ook wel begrijpelijk, dat de
kerkruimte weer een gewelfvormige
afdekking moest krijgen. De
asymmetrische kapvorm was evenwel
het grote struikelblok. Hij verhoogde
de noordgevel 2,5 meter en bouwde
een nieuwe symmetrische kap met
een houten tongewelf. Een aanzienlijk
hogere nok zou echter vergaande
consequenties voor de aansluiting
tegen de toren hebben gehad. Dat zal
dan ook ongetwijfeld de reden zijn
geweest waarom hij besloot de kap af
te platten.
De plattegrond van de kerk bestaat
uit vijf elementen, in volgorde van
ouderdom: toren, schip, koor, zuid
beuk en consistorie (de voormalige
sacristie). De toren is 14de eeuws en
bezat in vroeger tijden vier hoek
torentjes. Deze zijn in het begin van
de 17de eeuw al wegens bouwvallig
heid afgebroken.
Het heeft ons op zijn minst verbaasd,
dat Hondius het „ondenkbaar" noemt
dat de toren duidelijk van een oudere
datum dateert dan het kerkschip. Het
is toch duidelijk dat de vernieuwbouw
van de middeleeuwse kerken - tege
lijkertijd meestal de overgang van de
romaanse naar de opgaande gotische
bouwstijl - in fasen plaatsvond.
Tussen de verschillende fasen is in
vele gevallen een tijdsruimte van vele
tientallen jaren waar te nemen. Wel is
het meestal zo dat de vernieuwbouw
werd begonnen met het koor, het
belangrijkste element in de middel
eeuwse kerk, daarna de toren en
vervolgens het schip. In Wemeldinge
blijkt de volgorde enigszins anders te
zijn.
Het schip was vroeger in zes traveeën
verdeeld, de zuidbeuk bestaat uit vier
traveeën. Verheul deelde het ton
gewelf in vier traveeën, waardoor een
zekere eenheid met de zuidbeuk werd
verkregen. Het gevolg was echter dat
het logische verband met de noord
gevel verloren ging. Maar bovendien
viel de as van het nieuwe tongewelf
nu niet meer samen met de hoofdas
van de kerk, die door de toren en het
koor loopt. Dat verhoogt nog de
onevenwichtigheid van de ruimte.
Oorspronkelijk is er een éénbeukige
kerk geweest. De zuidgevel van die
De foto's van juni 1 898 tonen de noordmuur van het schip reeds verhoogd en de nieuwe kapconstructie al in een gevorderd stadium.
