18
Sint Barbara met de toren in de Sint Jan in Den Bosch. Dit
houten beeldje dateert uit de 16de eeuw.
over de vanaf de 4de eeuw optredende
dierensymboliek, die beïnvloed werd door
de in 't begin van de 2de eeuw in Alexandrië
geschreven 'Physiologus'. Daarin treden de
pelikaan, de vogel Phoenix, de haan, de
duif, de eenhoorn, de bok, de basilisk, de uil
en de zeemeermin als symbolische dieren
op; zij zijn te vinden in de middeleeuwse
kerken, net als de zeven werken van
barmhartigheid en de zeven deugden:
geloof, hoop en liefde, voorzichtigheid,
rechtvaardigheid, sterkte en matigheid.
Deze laatste deugd ijverig nastrevend
verlaten we nu de kerk van de
middeleeuwen om het Protestantse
kerkinterieur in ogenschouw te nemen.
De geschiedenis van de 16de eeuw is
genoegzaam bekend. De Reformatie is niet
uit de lucht komen vallen, corruptie en
weerzinwekkend gedrag en machtsvertoon
van sommige geestelijken, de Paus te
Rome en de tegen-Paus te Avignon, de
steeds toenemende aflaathandel riepen de
welbekende reacties op, hier vallen
natuurlijk de namen van Luther, Calvijn en
Zwingli. Bovendien verscherpte Koning
Philips II. die de eenheid in de kerk als
voorwaarde beschouwde van het
voortbestaan van het rijk, in hoge mate het
conflict. Hoe het allemaal zij: de Hervorming
zette in Noord-Nederland door en na 1572
kon de Gereformeerde kerk zich vrij
organiseren, niet meer geregeerd van
bovenaf, maar door plaatselijk gekozen
kerkeraden. Men stelde zich het ideaal
terug te keren naar de eenvoud, die de kerk
gekend had in het begin. Omdat de Geref.
kerk in de Republiek beschouwd werd als
de gezuiverde vorm van de R.K. kerk, kon
ze zich doen gelden als de wettige
erfgename van de katholieke
kerkgebouwen; m.a.w. de Gereformeerden
namen de oude parochiekerken dus over en
richtten ze in voor de gezuiverde
godsdienst, daarbij vaak financieel
geholpen door provincie, stad of
ambachtsheer.
't Accent viel nu op de verkondiging van het
Woord, de preekstoel kwam centraal te
staan en de symbolen van het misoffer
moesten dus verdwijnen. Dat gebeurde dan
ook: altaren compleet met crucifixen,
vaatwerk, kandelaars en missalen,
Aapje aan het zuidportaal van de Sint Jan in Den Bosch. De aap is het symbool van de duivel.
