13
geboorte en kenner van de historie van zijn
geboortegrond als geen ander.
De muren van de kerk, die in 1609 waren
verlaagd, zijn weer tot op hun
oorspronkelijke hoogte gebracht, de deerlijk
geschonden basementen en kapitelen van
de pilaren zijn gerestaureerd. Het meubilair
van de kerk is voor een groot deel
vernieuwd, het houtsnijwerk van de
vroegere, uit 1650 daterende banken werd
voor zover nodig gerestaureerd en tot
versiering van de nieuwe banken gebruikt.
In plaats van het dakruitertje, waarin
voorheen de klok was opgehangen, heeft
de burgerlijke gemeente een sierlijk
renaissancetorentje tegen de kerk laten
aanbouwen. Het geheel doet de architect,
Ir. J.A. van Cruyningen eer aan.
Na de restauratie in 1931 werd de kerk
rijkelijk voorzien van gebrandschilderde
ramen, vervaardigd in de ateliers Schouten
te Delft. De ramen zijn in hoofdzaak
geschonken door wijlen Mr. A.J.E.A. Bik en
mevrouw Bik-Enger te 's Gravenhage, dit
ter herinnering aan het huwelijk van hun
voorouders Jan Bik en Jeanette Butin, welk
huwelijk in mei 1789 in de kerk werd
voltrokken.
De kerk werd opnieuw zwaar beschadigd
tijdens de oorlog 1940-1945 en wel op 8
oktober 1944. Hierbij gingen ook de
glas-in-loodramen verloren. Als we de kerk
nu bekijken kunnen we zeker van een
geslaagde na-oorlogse restauratie spreken.
Deze restauratie vond plaats onder leiding
van de architect E.A. Canneman.
Het interieur
Evenals in Groede is er ook in Cadzand een
Waalse Hervormde gemeente geweest.
Deze gemeente is gesticht in 1686 door
hugenoten uit de omgeving van Guines bij
Calais. De kerkdiensten van de Waalse
gemeente zijn tot 1719 in de Hervormde
kerk gehouden en daarna tot de opheffing
en inlijving bij de Nederduitse gemeente in
1809, in een eigen kerkgebouw. Dit gebouw
is in 1817 weer gesloopt. Het enige tastbare
dat aan deze kerk van de Waalse gemeente
nog herinnert, is één van de twee enkele
lichtkronen die we nu in de kerk zien
hangen. De tweede, die er hetzelfde uitziet,
is later bijgemaakt. Verder hangt er een
oude dubbele kaarsenkroon.
De sobere eiken preekstoel en de beide
herenbanken dateren uit de 17e eeuw. Het
open liturgisch centrum is niet opvallend
omdat het geheel omsloten wordt door de
Engelsrood geverfde banken. De verdeling
van de banken is zorgvuldig opgesteld en
zorgt voor een goed evenwicht met de vrije
ruimte. De koperen kandelaars op de
banken rondom het liturgisch centrum
geven een juist accent ter afscheiding
hiervan.
Het bescheiden koperen doopvont op een
eikenhouten standaard is evenals een
Orgel en pilaren met lage knopkapitelen.
aantal van de verloren gegane
gebrandschilderde ramen, een geschenk uit
1931 van de familie Bik.
In de vloer van het liturgisch centrum liggen
enkele zwaar beschadigde grafstenen uit
vroeger eeuwen.
Agnus Dei
Toen tijdens het oorlogsgeweld in oktober
1944 de bevolking op de vlucht was, de kerk
op zijn grondvesten sidderde en de
glas-in-loodramen in duizend en één
stukjes uiteen vielen, bleef één raam
gespaard; het naar het oosten uitziende
raam, waarin de afbeelding van het Agnus
Dei (lam Gods; afbeelding van een lam met
kruisvaan als zinnebeeld van Jezus'
zoenoffer) is aangebracht. (Joh. 129B 'Zie,
het lam Gods, dat de zonde der wereld
wegneemt'.) Het Agnus Dei, van oudsher
kerkzegel van de kerk van Cadzand, bleef
zelfs in de donkere dagen van 1944
onbeschadigd en naar het oosten uitzien.
Toeval of teken?
Zo kunnen we het vandaag de dag. als we
in Cadzand komen, nog zien.
Bronnen (Groede en Cadzand):
- A.J. van der Aa: 'Aardrijkskundig woordenboek der
Nederlanden', deel 4 en deel 6. Gorichem, 1843/1845.
- C. Chavannes-Mazèl e.a.: 'Langs de oude Zeeuwse
kerken'. Baarn, 1975.
- J. de Hullu: 'De Waalsche kerk van Groede', in Ned.
archief voor kerkgeschiedenis, 's Gravenhage, 1911
- J. de Hullu: 'Over de oprichting van eenige
protestantsche gemeenten in westelijk
Zeeuwsch-Vlaanderen en de herstelling of den bouw
van haar kerkgebouwen in de zeventiende eeuw', in
Archief Zws. Genootschap. Middelburg, 1916.