17
kerkruimte voor 't aantal parochianen te klein
geworden was, in 1846 naar de pas
gebouwde grote Waterstaatskerk aan de
Lange Noordstraat, die in de Meidagen van
1940 volledig ten onder ging.
Vanaf 1846 is 't gebouw in eigendom van
Afgescheiden gemeenten, nu is het in
gebruik bij de Christelijk Gereformeerde
Gemeente hier ter plaatse.
De buitenkant van de 'Gasthuiskerk'
We bekijken nu. staande in de Lange Delft,
de westgevel van de kerk plus het
aangrenzende winkeltje. Lange Delft 90
Alles is letterlijk van baksteen, zelfs de
traceringen van het grote vierdelige
Gothische raam boven de ingang zijn net als
die van alle andere ramen van dat materiaal.
De top van de voorgevel heeft een
overkraging als overgang naar een
zeskantig open klokketorentje met koepel, in
1712 hing de klok er nog netjes in. Bij de
restauratie in 1955 is dat torentje
gereconstrueerd, 't heeft nu
speksteenlagen. terwijl halverwege een
Gothische driepas is aangebracht.
De oude ingangspartij aan de Lange Delft is,
na afbraak van de voorliggende huizen, in de
nu aan de straat staande gevel ingemetseld,
't Is een vrij grote poort met een
geprofileerde natuurstenen lijst en daarin
een dubbele deur van eikehout, gesierd door
een gesneden kandelaber-achtige
middenstijl, die de naderende Renaissance
doet vermoeden. Op die stijl staat een kleine
Madonna, die uit ongeveer 1520 dateert,
terwijl in de boogvullingen laat gothische
bladranken te zien zijn. Deze toegangspoort
was vroeger met de kerk verbonden door
een uit twee traveeën bestaande overwelfde
gang, die overgebracht is naar het al
genoemde pandje 'de vier WindekensBij
het betreden van deze winkel zien we in de
gang twee stenen ribgewelven met op het
hoogste punt gebeeldhouwde pendentiefs
(culots), die in het groot te zien zijn in de
kloostergang van de Abdij. De ribben rusten
op draagstenen met bladversiering, de
gewelfvelden zijn rood geschilderd.
Onze aandacht blijft nog even gevestigd op
'de vier Windekens'. De Renaissance gevel
is nl. afkomstig van het achterhuis van
Nieuwstraat 27 en is, bij de verbreding van
de Lange Delft, in 1962 daarheen verplaatst.
Dit van gecanneleerde baksteenpilastertjes
voorziene gevelfragment is waarschijnlijk
kort vóór 1600gebouwd. De top,
vermoedelijk een smalle bekroning met
Corinthische pilasters is verdwenen; de
winkelpui zelf is, zoals iedereen natuurlijk
ziet, modern.
Wij keren nu naar de kerk terug.
Oorspronkelijk prijkte er een appel van rood
koper op 'met zonnen ende sterren ende
manen' en daarbij een kruis. Deze zgn.
appel van Jeruzalem werd. we kwamen het
meer tegen, in 1588 voor oud koper
verkocht. Die appel kan, volgens Dr.
Timmers, het symbool zijn van de
overwonnen zonde, zoals hij dat ook volgens
de traditie in de hand van Maria of het
Christuskind is. De combinatie met het kruis
ligt bij deze verklaring ook voor de hand.
Alleen blijven we wel met 'de zonnen ende
sterren ende manen' zitten.
Aan de noordkant van het koor aan de
Nieuwstraat is een open kapelletje
aangebouwd met drie rondbogige
doorgangen en een deur, die toegang geeft
tot het koor. In 't poortje aan de noordkant is
op het hoogste punt een natuurstenen blokje
ingemetseld met daarin uitgehouwen 't
jaartal 1588 en de bewuste appel met kruis.
Op die manier worden de wandaden van ons
voorgeslacht op een keurige en esthetische
wijze voor het nageslacht bewaard! De
noordgevei heeft vier grote vierdelige
Gothische ramen, 't venster, dat zich het
dichtst bij de westgevel bevindt, is geheel
met baksteen dichtgezet.
Deze muur wordt geschraagd door
bakstenen steunberen, waarin blokjes
natuursteen verwerkt zijn en bij
verspringingen lijsten van ledesteen. De
zuidgevel is voor een groot deel ingebouwd.
Hij heeft twee vierdelige Gothische ramen
van hetzelfde formaat als die aan de
De sloop van de huizen in de Lange Delft voor de kerk, maart 1961
Appel met kruis
noordkant plus nog een kleinervierdelig
venster.
De 'Gasthuiskerk' bestaat uit een schip van
vier traveeën en is afgesloten door een klein
door een halve zeshoek gesloten koor. dit is
het oudste deel van de kerk. Merkwaardig is.
dat dit koortje iets naar het noorden neigt ten
opzichte van het schip, zodat de door de 19e
eeuwse beroemde bouwmeester Pierre
Cuypers aangeprezen 'heilige linie' (kerk
moet zuiver oost-west liggen) hier
doorbroken is. 't Kan aan de omliggende
bebouwing gelegen hebben, daar het schip
later werd aangebouwd. Bakstenen
steunberen stutten ook hier weer de muren.
In dit koortje bevinden zich drie tweedelige
ramen ook weer met bakstenen traceringen,
