15
Harsüjgcrl, Jï. K. Kerk
Th. Asseler bouwde ook de R.K. kerkte Hansweert, waarvan de toren een nieuwe bekroning kreeg
overloopt van enthousiasme: 'In 1859
gebouwd door den architect Vogelpoel,
draagt deze zes traveeën diepe zaalkerk in
quasi gothische vormen wel zeer het
stempel harertijd. De vermelding dat zij 256
zitplaatsen telt zij daarom voldoende'.
Bij het beschouwen van de kerkarchitectuur
van de 19e eeuw kan men natuurlijk niet om
een man als Pierre Cuypers heen. Hij was
verreweg de meest invloedrijke
'kerkarchitect' van de vorige eeuw.
In zijn werk worden de historische
stijlvormen en constructiewijzen tot een
geheel geïntegreerd. Ook zijn grote
R.K. kerk te Hansweert.
L
voorbeeld was de al eerder genoemde
Viollet Ie Due. Zijn dogma dat iedere vorm,
niet voortkomend uit de constructie,
vermeden dient te worden is de grondslag
geweest voor Cuypers' wijze van werken.
Heiaas is er niets van zijn werk in Zeeland
overgebleven, de spits van de
Willibrorduskerk in Hulst verbrandde in 1944
en op de plaats van zijn Engelse kerkje,
waarvan ik de treurige sloop zag, ligt nu het
Vlissingse Stadhuisplein.
Is er van Cuypers' werk niets overgebleven
in Zeeland, van zijn leerlingen en navolgers
staat nog wel het een en ander overeind. Zij
missen echter wel het meersterschap van de
grote bouwer. Zo vinden we in Goes,
tegenover de Maria Magdalenakerk nog een
Maria Magdalenakerk, de katholieke
overbuurvrouw. Deze kerk is van de hand
van A.A.J. Margry. DezeA.A.J. Margry was
de broer van E.J. Margry die een leerling van
Cuypers was. Samen met J.M. Snickers
vormde hij een hecht neo-gothisch bolwerk
dat aan de lopende band kerken ontwierp.
Helaas waren de meeste van deze kerken
van povere architectuur. Moet de katholieke
Magdalenakerk het al afleggen tegen haar
overbuurvrouw in haar flamboyante gothiek,
op zich is het gebouw ook al weinig
geslaagd. Kalf merkt erover op: - 'Eenvoudig
als de aanleg is ook de architectonische
behandeling. Het uitwendig geeft een
soberen baksteenbouw waaraan de vierkant
opgaande toren op den noordwesthoek
eenige importantie bedoelt te geven. De
oplossing der bekroning van den toren, met
de doelloze hangtorentjes op de 4 hoeken
om de achtzijdige spits, zoowel als de weinig
gelukkige ontwikkeling der daken, ter wille
van den uit den toon vallende
koepellantaarn, de detaillering ook van den
portalen en vensters, al deze dingen doen
wel zien dat de architecten Margry en
Snickers hier hebben getracht zich te
bedienen van eene taal die zij niet meester
zijn.' -
Evenals Pierre Cuypers, liet Th, Asseler zich
inspireren door de Franse gothiek. Asseler
was niet alleen de bouwmeester van de
Rooms Katholieke kerk te 's-Heerenhoek, hij
bouwde ook de parochiekerk van
Hansweert.
De neo-gothiek is doorzijn vormentaal, maar
ook door zijn symboliek de Rooms
Katholieke stijl bij uitstek. Voor protestantse
kerken werd zij maar in enkele gevallen
toegepast. De kerk van Schagen (NH.)
bijvoorbeeld, alleen omdat de bevolking van
deze plaats er op stond, werd de nieuwe kerk
in neo-gotische vormen herbouwd, nadat
haar voorgangster verbrand was. Hier was
het een kwestie van nostalgie, de nieuwe
kerk moest op de oude lijken. De
protestanten bedienden zich bij voorkeur
van de neo-renaissance stijl toen zij in de
tweede helft van de 19e eeuw hun nieuwe
kerken bouwden. Men kan zich afvragen
waarom de neo-gothiek zo populair
geworden is bij de kerkbouwers en niet het
neo-romaans. Wel, de romaanse bouwstijl
was toch teveel van de klassieke bouwstijlen
afgeleid en werd daarom als te heidens
beschouwd. Zo zien wij dat aan het einde
van de 19e eeuw elke bevolkingsgroep of
beter gezegd maatschappelijke groepering
haar eigen bouwstijl kreeg. De katholieken
hadden hun neo-gothiek, de protestanten de
neo-renaissance, voor gebouwen met een
openbare functie zoals stadhuizen, banken
en gerechtsgebouwen nam men zijn
toevlucht tot het neoclassicisme, terwijl voor
de synagogen een oosters-moorse stijl
gebruikt werd. Deze gelovigen, de joden
dus, kwamen uit het oosten dus werd een
dergelijke stijl toepasselijk geacht.
Het ging zelfs zover dat men deze stijl in
dierentuinen toepaste voor de onderkomens
van exotische dieren
De hiervoor besproken kerkgebouwen zijn
door hun vorm en hun plaats een belangrijk
en niet weg te denken element in het
Zeeuwse Landschap. Hoog en wit torent de
kerk van Wolphaartsdijk boven de
dorpsbebouwing uit. De hoge toren van de
kerk van 's-Heerenhoek is al van verre
zichtbaar. Veel minder op de voorgrond
tredend, maar daarom niet minder belangrijk
zijn de kerkgebouwen van de groepen die
zich in de 19e eeuw van de Hervormde kerk
hebben afgescheiden. Zeeland is Zeeland
echter niet zonder de vele gereformeerde
kerkjes. Onopvallend liggen ze aan
achterafstraten, in hun bescheidenheid zou
men ze zo voorbij lopen. Misschien
karakteriseren deze kleine simpele
gebouwen het Zeeuwse dorpsbeeld en
cultuurleven nog wel meer dan hun
Hervormde en Katholieke zustergebouwen.
Macht drukken zij niet uit en pronkzuchtig
