10
drukken. Een verlangen, dat heel goed past
bij de geest van deze individualistische tijd.
Dat deze opvatting het karakter en de
authenticiteit van een eerbiedwaardig
bouwsel aan kan tasten is een zorg voor
andere deskundigen en minnaars van
monumenten, die deze ontwikkelingen
ietwat geschrokken gadeslaan.
't Is een oud probleem. Al in het begin van de
19e eeuw verkoos de gevoelige
kunstminnende Engelsman John Ruskin al
verval boven hardhandige ingrepen van
restaurateurs!
Aan de buitenkant vertoont de Sint-Gertrudis
een brokkelig beeld. Aan de westkant staat
de toren met z'n twee koepels, daarna het
schip, waarvan, vanwege het platte dak,
alleen de zijkapellen te zien zijn; vervolgens
het hoge eerste transept, dan een stukje
koor en tenslotte het tweede transept. Als we
dit voorjaar op een van onze tochten in
Bergen op Zoom komen, zult u in het begin
moeite hebben om een en ander te vatten.
Na binnenkomst zult u meteen constateren,
dat de kerk weer wordt gebruikt door de
Katholieke geloofsgemeenschap, het koor
heeft dus weer een functie. U ziet ook
kleurige beschilderingen rondom de
gewelfschotels van de zijkapellen, de
kooromgang, de koorkapellen en het tweede
transept. Aan de zuidelijke kant van het koor
treft u de in 1444 gebouwde Rode Kapel
aan, waarvan de west- en oostwand en de
zuilen tot kapiteelhoogte met een rode
grondkleur (zogenaamde dodekop)
beschilderd zijn. Op deze ondergrond zijn
resten van figuratieve decoraties opnieuw
aangebracht. Slootmans ziet er 'door een
koord bijeen gehouden gekruiste takken' in,
die hij in verband brengt met het
Bourgondische Sint-Andrieskruis. Ook in de
wapenschilden ontdekt hij het
Jeruzalem-kruis. Hij meent daarom, dat
deze kapel een Heilige Kruiskapel was,
waarin het 'wonderbare kruis', dat tijdens de
drukke Paasmarkt werd rondgedragen,
opgesteld stond. 'tWas tevens in zijn ogen
de kapel van de Jeruzalem-broeders. P. Ie
Blanc, die in het boek 'Bergen op Zoom,
gebouwd en beschouwd' een heel hoofdstuk
wijdt aan de beschildering van het interieur
van de kerk, concludeert evenwel, dat het de
kapel geweest is van het
handboogschuttersgilde van
Sint-Sebastiaanhij dateert de beschildering
in elk geval in de 16e eeuw. Het is nu de
sacramentskapel. De laatste kapel aan de
zuidkant van het schip is nu degildekapel
van het Sint-Sebastiaansgilde Bergen op
Zoom/Borgvliet.
Tegen de noord-westelijke vieringpijler van
het 'Nieuwe Werck' stond het
Sacramentshuis. Als achtergrond werd deze
pijler ook met rode dodekop beschilderd,
waarop vele malen een kelk met hostie en 't
Lam Gods staan. Uit het laatste kwart van de
15e eeuw stamt de beschildering, die op de
noord-oostelijke steunbeer van de toren te
zien is: de stad Jeruzalem, zoals onder
andere Jan van Eyck deze weergaf als
achtergrond op verschillende van zijn
panelen.
De inventarisstukken, die nu in de kerk
staan, zijn uit de Sint-Gertrudis zelf
afkomstig - zij konden na de brand nog
gerestaureerd worden - of uit de in April
1987 gesloten Waterschapskerk aan de
Grote Markt of uit de twee andere in 1969 en
1984 gesloten katholieke kerken. Ook staan
er nu stukken, die van elders gekomen zijn
uit Antwerpen, het Catharijneconvent te
Utrecht, het Belgische Mol (koororgel), uit de
Haagse Spuikerk, kortom uit diverse
kloosters en kerken. U kunt ter plaatse voor
2,50 een gidsje kopen, dat u goed over een
en ander informeert.
Grafmonument van Charles Morgan, Gouverneur van Bergen op Zoom. De laatste restauratie van de kerk.
