De Grote Kerk
te Dordrecht
19
Bronnen:
- Bestek en Conditiën, volgens welke de Gouverneurvan
Zeeland, ingevolge een besluit van Zijne Majesteit, en op
authorisatie en op nadere approbatie van de
Commissaris-Generaal voor het Onderwijs, de Kunsten
en Wetenschappen zal aanbesteden, het verplaatsen
van het Praalgraf van de gebroeders Evertsen, uit de Sint
Pieters Kerk naar de Nieuwe Kerk binnen de stad
Middelburg.
- Bruin, M.P. de, Het hart dier wereld: de abdij en de
abdijkerken van Middelburg. Bulletin 5 Stichting Oude
Zeeuwse kerken, 1980.
- Bruine, W.D. de, Dagboek van Jacob Hendrik Schorer28
juli 1809 - 6 december 1810, uitgegeven door Mr. W.D. de
Bruine, Archief Zeeuwsch Genootschap 1963.
- Frederiks, J.A., De abdij te Middelburg. De Ingenieur
1904, nr. 31Gemeente Archief Middelburg,
knipselverzameling Van Wallenburg.
- Jonge, J.C. de, Levensbeschrijving van Johan en
Cornelis Evertsen, luitenant-admiralen van Zeeland.
's-Gravenhage, 1820.
- Kanter, Phnz, J. de, Ontblooting van het herstelde
praalgraf van Jan en Cornelis Evertsen (18 maart 1818).
Middelburg, 1818.
- Keller, T., Hymne in steen: de Middelburgse Abdijkerken,
1953.
- Kok. G.A. de, Abdij van Middelburg. Middelburg, 1966.
- Lussanet de la Sablomère, H. de, Eemge
beschouwingen bij en over de restauratie van de
Abdijkerken te Middelburg, uitgevoerd onder leiding van
de architecten H. van der Kloot Meyburg en Ir. A.
Rothuizen. Zeeuws Tijdschrift 3 (1953).
- Neurdenburg, E., De 17-eeuwsche Beeldhouwkunst in
de Noordelijke Nederlanden. Amsterdam, 1848.
- Notten, M. van, RomboutVerhulst: sculpteur 1624-1698.
Den Haag, 1908.
- Rijksarchief Zeeland, Notulen van de Staten van Zeeland
en de Gecommitteerde Raden van Zeeland.
- Rijksarchief Zeeland Aanwinsten 1960 no V sub 363.
- Scholten, F.T., Rombout Verhulst in Groningen.
Zeventiende eeuwse praalgraven in Midwolde en
Stedum. Stad en Lande, historische reeks, 1983.
- Swigchem, C.A. van, Brouwer, T. en Os, W. van, Een
huis voor het Woord. Het Protestantse kerkinterieur in
Nederland tot 1900. 's-Gravenhage, 1984.
- Unger, W.S., De monumenten van Middelburg.
Maastricht, 1941.
Met dank aan de heer W.P. van der Heyden te Middelburg.
L.VANDRUTEN
Een vriend van mij, afkomstig uit Dordrecht
vertelde mij hoe hij vroeger, toen hij nog klein
was, aan zijn vader vroeg of ze de kerk
konden bezoeken. 'Later jongen, als hij klaar
is', antwoordde deze. Nog nooit heeft hij de
kerk van binnen kunnen bezichtigen, hoewel
hij de dertig ruim is gepasseerd.
Na een grondig herstel, dat vele jaren in
beslag genomen heeft pronkt de kerk thans
weer in volle glorie. Wie kent niet haar
karakteristieke silhouet en haar bekoorlijke
ligging aan de rivier, vanouds een bron van
inspiratie voor de schilders van het
Nederlandse landschap.
Plan voor de achtkantige torenbekroning, tekening uit de
achttiende eeuw naar een verloren gegaan schilderij.
Alvorens aandacht te besteden aan de
geschiedenis van het kerkgebouw, verdient
het aanbeveling iets te vertellen over de
geschiedenis van Dordrecht. De stad
Dordrecht is een van de oudste van Holland
en wordt reeds in een handvest van 1220
genoemd. Al in het jaar 1271 wordt erom de
stad een gracht gegraven. De stad komt in
de veertiende eeuw tot grote bloei doordat
graaf Jan haar het stapelrecht verleent. In de
vijftiende eeuw neemt de voorspoed af, de
stad krijgt achtereenvolgens een zwaar
beleg (in 1418 door Jan van Brabant), een
watersnoodramp (de Sint Elisabethsvloed
van 1421en een grote stadsbrand 1457) te
verduren. Toch blijft Dordt een welvarende
stad, al wordt ze in de zestiende en
zeventiende eeuw door steden als
Amsterdam en Rotterdam overvleugeld. Er
is van de vroegere schoonheid, ondanks alle
rampen, nog veel bewaard gebleven. Het
loont beslist de moeite u daar bij een bezoek
aan deze stad van te overtuigen. Het
bochtige verloop van de Voorstraatshaven
en de Wijnhaven, aan beide zijden begrensd
door respectievelijk de Voorstraat en de
Wijnstraat, bepaalt de plattegrond van de
stad. In de vijftiende eeuw groef men aan de
zijde van de rivier de Nieuwe Haven en in
latertijd de Wolwevershaven en het
Maartengat. In deze buurten speelde de
handel zich af, terwijl de ambachtelijke
bedrijven een plaats vonden in de
dwarsstraten van voornoemde Wijn- en
Voorstraat, de Groote Kerksbuurt en de
Groenmarkt.
De Grote Kerk werd hoogstwaarschijnlijk
gesticht op instigatie van graaf Dirk V. Er
bestaat echter ook een wat minder officiële
lezing van dit feit. De legende van St Sura
verhaalt ons het volgende. Omstreeks het
jaar 1000 leefde er op de plaats waar nu
Dordrecht ligt een vrome maagd, Sura
genaamd, die haar godsdienstige plichten
vervulde voor een Mariabeeldje, dat bij de
rivier in een boom hing. Op een goede dag
verscheen een engel die haar opdroeg op
deze plaats een kerkte stichten. Deengel
wees niet alleen de plaats aan, maar ook de
juiste maten. Over het loon van de
werklieden hoefde Sura zich ook geen
zorgen te maken. De Voorzienigheid stelde
Sura in staat haar werklui dagelijks een
'kopgen' te betalen. (Een kopgen is een
munt die gedurende de middeleeuwen in
omloop was. Vergelijk de kopeken, een
Russisch muntje.) Uiteindelijk toog men aan
de arbeid en na iedere werkdag trof Sura
twee kopgens in haar buidel aan. De
werklieden veronderstelden dat zij erg rijk
moest zijn, omdat zij dag na dag hun geld
kregen. Het snode plan rees Sura te doden
en haar buidel te roven. Zo gezegd zo
gedaan, Sura werd met een steek van een
vismes in de hals om het leven gebracht en
haar buidel geroofd. Tot stomme verbazing
