De Sint Catharina kerk te Zoutelande
19
I. H. VOGEL-WESSELS BOER
Inleiding
Het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen gaf in 1988 Het
'Testament' van Adriaan Bommenee;
Praktijkervaringen van een Veerse bouw
en waterbouwkundige uit de 18e eeuw, uit.
In dit boek is een plattegrond van de kerk
van Zoutelande opgenomen. Op deze
schets, vervaardigd voor het uitvoeren van
herstelwerkzaamheden, is een koor
getekend. Dit gegeven wekte mijn
nieuwsgierigheid omdat algemeen wordt
aangenomen, dat het koor na de troebelen
als gevolg van het beleg van Middelburg, in
1572/74, is afgebroken.') Na speurwerk in
de archieven van de Staten van Zeeland
en de hervormde gemeente te Zoutelande
is het navolgende naar voren gekomen.
De parochie Zoutelande
De parochie van Zoutelande is volgens de
legende verbonden met Willibrord, een
engelse missionaris, die 1300 jaar geleden
op Walcheren geweest zou zijn. In die tijd
zag Europa er staatkundig geheel anders
uit dan nu. Het Frankische rijk van de
Merovingische koningen besloeg een groot
deel van het tegenwoordige Frankrijk,
België en het zuiden van Nederland. In
Noord-Nederland en Zeeland hadden de
Friezen een machtig heidens koninkrijk
gevormd. De Frankische hofmeier Pepijn II
versloeg in 690 bij Wijk bij Duurstede de
Friese koning Radboud. De Frankische
vorsten maakten zich, na de doop van
Clovis in circa 498, sterk voor de
verbreiding van het Christelijke geloof.
Verovering en bekering gingen bij de
Franken hand in hand. Willibrord was juist
met 11 volgelingen uit Engeland
overgestoken. Pepijn wees het veroverde
deel van Frisia Citerior, dit is Friesland
beneden de grote rivieren, als
missiegebied aan hem toe.
Volgens Gottschalk begon Willibrord zijn
zendingswerk op Wulpen, een verdwenen
eiland in de mond van de Westerschelde,
vanwaar hij naar Walcheren is gegaan.2)
Of Willibrord werkelijk van 690 tot 695 in
Zeeland is geweest valt tot heden niet te
bewijzen. Wel is bekend dat hij in 695 door
de paus werd benoemd tot aartbisschop
van de Friezen met zetel in Utrecht.
Anderzijds zijn er verschillende
aanwijzingen dat hij in Zeeland heeft
gepredikt en vermaakte hij in zijn testament
bezittingen in deze provincie aan de abdij
van Echternach. Bovendien kent Zeeland
meerdere Willibrordlegenden, heeft
Zoutelande zijn Willibrordput en wordt de
kerk aldaar, gelegen aan het
Willibrordusplein, wel ten onrechte de
Willibrorduskerk genoemd.
In Zoutelande is vermoedelijk na 1271
vanuit Werendijke een kerk gesticht welke
gewijd was aan St. Catharina. De eerste
vermelding van de kerk te Zoutelande
wordt gevonden in een charter van 1279.
Hierin verwittigt Hermanus Albus,
domproost van Utrecht, de parochianen
van Zoutelande. dat hij de priester Willem
Cortevriendt tot pastoor heeft aangesteld.
Deze pastoor heeft de parochie meer dan
50 jaar gediend en na zijn overlijden rijk
begiftigd. Bij testament van 25 juni 1333
stichtte hij een vicarie gewijd aan Onze
Lieve Vrouwe. Deze stichting werd door
Johannes lil, bisschop van Utrecht, op 15
mei 1336 bevestigd.3)
Het testament van Cortevriendt geeft ook
enige informatie over het interieur van de
De St. Willibrordsput (opname van voor 1940), die bij de versterking van de kust in 1958 is verdwenen, maar inmiddels herplaatst. (Zeeuws Documentatiecentrum).
