28
N.H. kerk kan men voor 8.500,- een orgel
kopen dat dateert uit het einde van de 17e
eeuw en waarschijnlijk oorspronkelijk
afkomstig is uit Duitsland.33) Het
aangeschafte instrument heeft vanaf 1838
tot 1932 dienst gedaan in de N.H. kerk aan
de Klompstraat te Heerlen. Deze
gemeente betrekt in 1932 een nieuw
gebouw en laat het orgel achter. Bij de
afbraak van de kerk in de Klompstraat in
1949 wordt het gekocht door de heer
Hendrikse uit Haarlem, organist en lid van
de orgelcommisie, en in restauratie
gegeven bij de fa. Van Vulpen te Utrecht.
Hier wordt ontdekt dat in één van de
schotten staat ingegrift dat het orgel in
1721 gerestaureerd is en dat de windlade
van onderen dichtgeplakt is met oude
gregoriaanse kloostermuziek. De fa. Van
Vulpen moet het pijpwerk geheel
vernieuwen. De rest van het orgel verkeert
vrijwel geheel in oorspronkelijke staat. Het
heeft een klavier met ondertoetsen van
zwart ebbenhout en boventoesten van
ivoor en een kistpedaal. De orgelkas is
bijzonder fraai, bestaande uit een
onderkast met drie panelen met driezijdige
afsluiting en een driedelig front met een
brede hoekige middentoren geflankeerd
door twee velden. De brede frontstijlen zijn
met acanthussnijwerk versierd en naast het
front bevinden zich zijstukken van
acanthusranken.
Ten besluite
De kerk van Zoutelande is een relatief
oude kerk. Alhoewel er in de loop van de
jaren veel aan is veranderd, onder anderen
tengevolge van oorlogs- en natuurgeweld,
is het brengen van een bezoek aan deze
kerk door zijn interessante
verschijningsvorm en sfeervolle interieur
heden ten dagen nog altijd de moeite
waard.
Noten
1) - Onder andere in Don, P., Kunstreisboek
Zeeland.Zeist, 1985; Janse, H., Kerken en torens
in Zeeland.Zaltbommel, 1969.
2) - Gottschalk, M.K.E., Aspecten van de historische
geografie van Westelijk Zeeuws-Vlaanderen tot de
St. Elisabethvloed van 1404. Assen, 1955. p. 16.
3) - Horst, J.J. van der, De kerken en parochiën op
Walcheren. Bijdragen tot de geschiedenis van het
bisdom Haarlem, 1878.
4) - Jobse, A.. De geschiedenis van Zoutelande.
Manuscript Zeeuwse Bibliotheek, circa 1940.
5) - Kareis, K., Was Zoutelande een stad? Zeeuws
Tijdschrift jrg. 37 nummer 4 1987.
6) - Janse, H., a.w.
7) - Archief van de Hervormde gemeente te
Zoutelande, 1702-1989. (H.G.Z.) inv. nr. 406
8) - H.G.V. inv. nr. 532a.
9) - Jobse, a.w.
10) - Smeets, N,, Zoutelande door de eeuwen heen.
1977. p. 36.
11) - Jobse, a.w.
12) - Jonge van Ellemeet, B.M., de, Geschiedkundig
onderzoek naar den rechtstoestand der
Zeeuwsche geestelijke goederen van 1572 tot het
begin der 17e eeuw. Zierikzee, 1906. p. 52.
13) - Jobse, a.w.
14) - Rijksarchief Zeeland (R.A.Z.), Archief Staten van
Zeeland, inv. nr. 1833.
15) - De Jonge van Ellemeet, a.w. p. 53
16) - R.A.Z., Rekenkamer B nr. 2429.
17) - R.A.Z., Rekenkamer B nr. 2478.
18) - R.A.Z., Rekenkamer B nr. 2496.
19) - H.G.Z. inv. nr. 602.
20) - Men zie voor de verbouwing 1737: R.A.Z., Staten
van Zeeland inv. nrs. 544, 545, 546 en 1359.
21) - Bommenee was 's lands inspecteur en belast met
het toezicht op het Zeeuwse polderwezen.
Daarnaast werd hij door de Staten van Zeeland
geraadpleegd over vestingwerken en bouwkundige
aangelegenheden zoals kerk- en torenbouw. Dit tot
ongenoegen van Michiel Michielsen 's
landsfabriek, d.w.z. architect van de provincie.
Vereist, rentmeester van de geestelijke goederen,
en Bommenee waren stadsgenoten.
22) - In 1636/37 werd voor een bedrag van £34 vlaams
een houten 'scutsel' opgetrokken. Het is niet
duidelijk of het hier gaat om het schot waar de
preekstoel tegenaan stond dan wel om het schot
dat 31 voet van de toren verwijderd was. R.A.Z.,
Rekenkamer B nr. 2525
23) - H.G.Z. inv. nr. 541.
24) - H.G.Z. inv. nr. 281.
25) - H.G.Z. inv. nr. 602.
26) - H.G.Z. inv. nr. 605.
27) - Men zie voor de restauratie 1950 H.G.Z. 538 t/m
544.
28) - H.G.Z. inv. nr. 405.
29) - Jonker, J.. Zoutelande in de vooroorlogse jaren.
Alphen aan de Rijn, 1974,
30) - Witte, C. de, Geschiedkundig overzicht Hervormde
Kerk Zoutelande. Biggekerke, 1983.
31) - H.G.Z. inv. nr. 413.
32) H.G.Z. inv. nr. 560.
33) - H.G.Z. inv. nr. 560 en Kluiver, H.J., Historische
Orgels in Zeeland. II Walcheren. Archief Koninklijk
Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen
1974.
Met dank aan de heer J.W. Wierstra te
Zoutelande.
