22
hebben nog niet verder vorm gekregen dan
dat van de jonge dr. Albert Clement.
Wapen-gekletter
Daarmee zijn we aangeland bij een ander
thema: het gebruik. De primaire functie van
het gebouw - de eredienst - komt
voortreffelijk uit de verf. Het is bepaald niet
uit nood, dat ook andere functies de
aandacht krijgen, zoals elders vaak het
geval is. Nee, veeleer de notie, dat een zo
uniek monument meer belevingswaarden
moet krijgen, ook buiten de erediensten.
Naast concerten gaat openstelling en
rondleiding meer aandacht krijgen. Een
aspekt dat de visuele waarde kan doen
stijgen is het volgende:
Bij de bouw van de Oostkerk speelde de
overheid een grote rol. Op diverse plaatsen
komt dat tot uiting: de burcht en de adelaar
met keizerskroon in de spits, het
stadswapen in het fronton boven de ingang
en boven de deur aan de binnenzijde,
compleet met meerman en meermin, nog
een adelaar boven het fronton. Wie van
binnen het ingangsvlak beziet, valt op dat
in de gebrandschilderde ramen
familiewapens zijn aangebracht. Daarnaast
zijn in het vlak nog tien witte
wapenschilden te ontdekken. Bij een
opname in 1793 bleken 122 familiewapens
de Oostkerk te sieren zowel aan binnen-
als aan buitenzijde. In het Middelburgs
gemeentearchief zijn ze alle - full color - in
het geschrift aanwezig.
Stellig stond tegenover het mogen
aanbrengen van een familiewapen een
fikse financiële injectie van de kerkelijke
kas. Sponsors-avant-la-lettre, zullen we
maar zeggen. Doch toen de 'egalité' van
de Franse revolutie hier toesloeg, werd
ieder met de wit-kwast gelijkgeschakeld. Bij
die operatie zullen stellig ook schilden
verdwenen zijn, want er zijn er geen 122
meer te vinden. De tjroeders van de egalité
zagen overigens twee schilden over het
hoofd: achter het orgel. Recent onderzoek
heeft uitgewezen, dat zich onder de witte
verflaag nog de oorspronkelijke wapens
bevinden.
De vraag doet zich dan ook thans voor of
niet een stukje van de 'stille beeldenstorm'
van 1798 ongedaan moet worden
gemaakt. Wat is het geval? De binnen-
ingangspartij bevat twee stenen Tafelen
der Wet. Naast de Tien Geboden staat
daar ook de samenvatting uit Mattheüs op.
Boven de binnen-zijpoorten zijn stenen
platen met bijbelteksten aangebracht. Het
verguldsel van de vier platen is zover
'weggezakt' dat de leesbaarheid zeer
gering is geworden. Feitelijk dient de hele
Het De Rijckere-orgel: één van Neerlands top-orgels na de jongste restauratie.
De kansel weer in 18e eeuws wit na bijna 100 jaar 'imitatie-eiken'. (Foto G. C. de Bruijn).
