6
Vroegste ontwikkeling
Voordat Goes zich - in de loop van de
14de eeuw - als plaats van enige
importantie ging manifesteren had het als
dorp al een bewogen historie achter de
rug. Na het ontstaan als kleine
nederzetting aan de oever van een kreek,
wordt de ontwikkeling ruw verstoord door
de stormvloed van 1134. De zee spoelt
dan de nederzetting weg. Als na verloop
van tijd langs de noordzijde van het
toenmalige Zuid-Beveland een dijk wordt
aangelegd, wordt het oudste Goes
buitengedijkt.
De bekende kroniekschrijver van graaf
Floris V, Melis Stoke, zegt: 'Ter Goes was
een begin van eenen huse', d.w.z. er werd
een militaire sterkte gebouwd. Eerst een
heel kleine nederzetting van wat boeren,
vissers en handwerkslieden, later steeds
groter en omvangrijker. Goes komt vanaf
1315 onder het bewind van Jan van
Henegouwen, heer van Beaumont. Het
gaat de plaats vanaf die tijd echt voor de
wind. Het slot Oostende, als burcht van de
heren van Borsele de stad beheersend,
wordt vergroot en verfraaid. Oude
tekeningen laten nog iets zien van deze
luisterrijke periode.
Behalve de overige bebouwing is ook de
dorpskerk gesitueerd in de onmiddellijke
nabijheid van het slot Oostende. Rond
1400 wordt Goes als stad opgenomen in
de rij van Zeeuwse steden. Gravin Jacoba
van Beieren geeft in 1417 aan de stad
toestemming om zich van muren, grachten
en poorten te voorzien.
Ons baserend op de gegevens van het
Goese gemeentearchief kunnen we de
ontwikkeling van het kerkgebouw als volgt
in de tijd plaatsen:
I ***-1407 middeleeuwse dorpskerk
II ca. 1407-1415 koor en transept
III ca. 1415-1423 schip en toren
IV 1455-ca. 1470 nieuw koor
V ca. 1475-ca. 1480 nieuw schip
1476-1484 vijf klokken gegoten
VI 1487-1506 transept of dwarsbeuk
Vla 1505 dak van kruiswerk
Vlb 1506 afbraak van het oude schip
VII 1508 portaal noordtransept
VIII 1509 portaal zuidtransept
Het kerkgebouw heeft dan zijn volle
omvang bereikt.
IX ca. 1520 sacristie
X 1534-1539 westtoren
De toren
Een onderdeel van ons verhaal waar we
niet omheen willen, is de toren (niet te
verwarren met de huidige dakruiter). Het
zal de lezer echter duidelijk worden dat we
de gegevens over de toren met de nodige
omzichtigheid aan het papier
toevertrouwden.
Normaal is dat aan de westzijde van een
kerk zoals in Goes - meestal vastgebouwd
aan het schip, soms los daarvan - een
toren stond. Een oorkonde van 8 juni 1423
maakt melding van de wijding van onder
andere een toren. Of het hier echter gaat
om een vieringtoren of een toren aan de
westzijde, wordt niet duidelijk. Het laatste
lijkt waarschijnlijk.
De markt met op de achtergrond de kerk. Putti dragen het wapen van Zeeland (links) en dat van Goes (rechts). Anonieme
gravure uit de tweede helft van de 17e eeuw, afgebeeld in Smallegange's Nieuwe Cronyk van Zeeland, (foto M. de Goffau)
f HET RAADHTTTS TOT Gons
