Vernuft of intellect
15
J. J. DE KONING
Wat is God?
Hij is lengte, breedte, hoogte en diepte.
Bernard van Clairvaux (1)
Sinds enige tijd doet in de architektuur de
gedachte opgeld dat bouwwerken of liever,
dat architektuur niet zozeer moet ontstaan
uit praktische overwegingen, maar op
grond van intellektuele ideeën. De
drijvende kracht achter dit beginsel is de
Amerikaanse architekt Peter Eisenman. (2)
Voor oude architektuur geldt het idee van
overwinning op de natuur ais intellektuele
stelling, voor huidige architektuur stelt hij,
heel polemisch, de verwerking van kennis
als probleem. Zijn stellingname is in de
eerste plaats bedoeld om nieuwe wegen te
vinden waarop de huidige architektuur zich
kan voortbewegen. Tegelijkertijd opent dit
ook mogelijkheden om met nieuwe ogen
de oude architektuur te bekijken. Daarbij
moeten we die dan niet alleen lezen als
overwinning op de natuur, maar meer in
het algemeen als voortbrengsel van een
intellektuele kuituur.
Hoe dat gaat, met nieuwe ogen kijken, wil
ik toelichten aan de hand van een
voorbeeld: de strijd tussen romaanse en
gotische bouwkunst, een van de meest
belangwekkende momenten in de
geschiedenis van de architektuur. Met
name omdat het zich afspeelt in een
periode die zich door zijn 'donkere' imago
gemakkelijk aan ons (in)-zicht onttrekt.
We gaan de strijd tussen de aanhangers
van beide stijlen proberen van dichtbij te
volgen. Om daartoe in staat te zijn moet
eerst een wijdverbreid misverstand uit de
weg geholpen worden. Gotiek komt niet,
zoals in de geschiedschrijving nogal eens
gesuggereerd wordt, in plaats van de
romaanse bouwkunst. Gedurende lange
tijd bestonden beide stijlen naast elkaar en
woedde er een hevige strijd tussen hen.
Geen strijd op praktisch, maar op
theoretisch nivo. Daaruit kan al direkt
geleerd worden dat gotiek niet het resultaat
is van een technische ontwikkeling, die de
romaanse techniek zou overvleugelen. Het
is niet die techniek, waarmee de bouwers
in staat waren spitsbogen en
Portaal (romaans), voorgevel van de San Babila te Milaan. (Foto J. J. de Koning).
Het koor van de St. Servaasbasiliek (romaans) te Maastricht. (Foto J. J. de Koning).
