16
seurn te Zierikzee (Coll Bureau musea Gemeente
Zierikzee).
De opruiming
In 1798 werd als uitvloeisel van het gelijk
heidsbeginsel door de revolutionairen
van die dagen opdracht gegeven alle
wapens en andere onderscheidingste
kens te verwijderen. Deze voorschriften
werden door het gerecht van Bruinisse
op 22 maart van dat jaar. het vierde van
de Bataafse vrijheid, afgekondigd. Op
grond hiervan moesten de wapens in de
kerk binnen zes weken worden weggeno
men. Het gerecht stelde rechthebbenden
daartoe in de gelegenheid tegen betaling
van de kosten voor het afhalen en ver
goeding van eventuele schade. De
wapenborden, die voor 8 april niet wer
den gereclameerd, zouden "aan stuk
geslaegen en ten profijte van de
Kerkecas verkogt" worden. Bovendien
werd een daarvoor benoemde commissie
opdracht gegeven om voor 12 april alle
'eregestoelten' en andere onderschei
dingstekens weg te laten nemen 12).
Rigoreus werd de opdracht uitgevoerd.
De wapenborden werden uit de kerk ver
wijderd, maar ook de wapens op de twee
epitafen werden weggebroken. De resten
vonden een roemloos einde op de
bodem van een weel ten zuiden van
Bruinisse. De herinnering aan het wegrui
men van deze ambachtsheerlijke resten
ging in de loop van de tijd verloren Maar
het was een gelukkige omstandigheid dat
vele Bruënaars vissers zijn. Ze vissen
vooral op mossels. Maar ook in de vaar
ten en welen werd gevist. Groot moet de
verbazing zijn geweest toen tegen het
eind van de 19de eeuw uit de weel een
aantal fraai bewerkte stenen tevoorschijn
kwamen. Ze waren nauwelijks bescha
digd. Vermoedelijk ging de visser opgeto
gen naar het dorp met zijn opzienbaren
de vangst. Het bleek te gaan om het
wapen van mr. Willem de Jonge van
Bruinisse en om de wapens Van Herts-
beeke en De Cocq. Van deze opzienba
rende vondst werd melding gemaakt door
de kerkhistoricus J. van der Baan en de
Zierikzeese historiekenner P D. de Vos13).
De nieuwe bestemming
De twee stenen met de wapens Van
Hertsbeeke en De Cocq werden aange
bracht in de gevel van het pand
Kerkstraat 16. waarin deze zich nog
steeds bevinden Ze werden daar met de
gehele gevel wit geschilderd. Op initiatief
van drs. J.L. Braber, voorzitter van de
Vereniging Stad en Lande van
Schouwen-Duiveland, werden deze twee
wapens voorzien van de juiste heraldi
sche kleuren. Overigens moet daarbij
worden opgemerkt dat de wapens oor
spronkelijk niet geschilderd waren en dat
het ook nooit de bedoeling is geweest
deze wit marmeren wapens van kleuren
te voorzien. Daar staat tegenover dat
door het schilderen deze wapens veel
meer opvallen. Hoe zeer de herinnering
kan vervagen bleek toen de heer Braber
de bewoners vroeg naar de herkomst.
Het verhaal dat beide stenen opgevist
waren uit Riekusweel was bekend. Men
dacht echter dat het ging om puin van
een kasteel, dat bij Bruinisse had gestaan
(bedoeld werd het ambachtsheerlijke Hof
van Bruinisse, dat in 1804 werd afgebro
ken) 14). Het wapen van mr. Willem de
Jonge van Bruinisse belandde in het
gemeentehuis en werd daar voorzien van
een houten lijst en op die wijze opgehan
gen. De herkomst van dit wapen ging in
de loop van de jaren verloren. P.D. de
Vos maakte in zijn werk over De
Vroedschap van Zierikzee (1931) uitslui
tend melding van de twee kwartierwa
pens. Later werd het wapen van de
ambachtsheer aangezien voor het
gemeentewapen van Bruinisse 15). Nu
weten wij weer beter. Dit wapen berust
nog steeds in het Bruse gemeentehuis
Een ander fragment kwam op verrassen
de wijze tevoorschijn in het stadhuismu
seum te Zierikzee. Daar berust hel boven
stuk van het wapen Hoffer. De herkomst
was tot dusverre onbekend, maar verge
lijking met de andere wapens leert dat het
ook hier moet gaan om een onderdeel
van de epitaaf van mr. Willem de Jonge
van Bruinisse. Maar nog was onze ont
dekkingstocht niet ten einde Onlangs
werd het struikgewas voor de ingang van
de Nieuwe Hervormde kerk wegge
snoeid. Tot veler verrassing kwam daar
één van de twee epitafen tevoorschijn.
Het bleek te gaan om het exemplaar van
Anlhonie Nollens. Het bovenstuk is ver
dwenen Daarentegen is het opschrft
bewaard gebleven. Aan de kerkvoodgij
van de Hervormde gemeente is verzocht
de mogelijkheden te willen onderzoeken
deze epitaaf' een betere plaats te willen
geven, bijvoorkeur in het kerkgebouw
Noten:
J.C. Reitsma-d'Ancona, Bruinisse met vlag en
wimpel. 1463/1968. Bruinisse 1968 p 76
P.D de Vos, De Vroedschap van Zierikzee van de
tweede helft der 16de eeuw tol 1795, Zierikzee
1931. p 456
Rijksarchief in Zeeland. Archiet Heerlijkheid
Bruinisse. inv nr 145.
I) VV Wijnaendts van Resandl, Geschiedenis en
genealogie van het geslacht De Jonge uil Zierikzee,
z pl. 1924. p 17.
Uil de bewaard gebleven testamenten van mr
Willem de Jonge van Bruinisse (zie noot 3) kan
worden afgeleid dat hij in 1696 of 1697 zi|n wapen
wijzigde
F Nagiglas. Zelandia lllustrata. Tweede deel.
Middelburg 1880, p 302,303.
6) Mijn dank gaal uit naar de heer dr C. van der Graaf
te Brouwershaven voor deze vertaling en die van het
opschrift van de epitaaf van Anthome Nollens
'1 Rijksarchief in Utrecht, Archief Familie Des Tombé,
inv nr. 1155
De tekst werd ontworpen door C de Wille
Rijksarchief in Zeeland, Zelandia lllustrata,
Documentatie C II, 1716, 1716a
9) P.C.J. van Dael, De grafkapel voor de
ambachtsheren van Dreischor in. Kroniek van het
land vari de zeemeermin (Schouwen-Duiveland). 4
1979, p 74. Aldaar moet Mallhijs van Morgen
gelezen worden als: Mallhijs van Nooijen
H.Uil en G.C. Groenleer. De gemeente van huis uii.
Een hisloiische tocht langs de gemeenlehuizen van
Schouwen-Duiveland en Sinl Philipsland, Zierikzee
1989, p. 113
Rijksarchief in Utrecht. Archief Familie Des Tombe,
mv nr 1157. Hierbij een gekleurde tekening van het
wapen van Anlhonie Nollens en een ontwerp waaruit
afgeleid zou kunnen worden dal aanvankelijk de
gedachten uitgingen naar een veel imposanter
grafmonument, met onder meer een medaillon met
het porlret van de overledene
'<'j Streekarcliivariaat Schouwen-Duiveland en Sinl
Philipsland, Archieven Gemeente Bruinisse, mv nr 3
J. van der Baan. Kerkhistorische bijdrage ovet de
Hervormde gemeente Ie Bruinisse bij gelegenheid
van haar 300-jarig bestaan. Zierikzee 1890, p. 38,
P D o'e Vos, Uil Schouwen en Duiveland's verleden,
Zierikzee 1947. p. 40 (herdruk van een
krantenartikel).
De mededelingen zijn verwarrend. Van der Baan
maakt melding van drie wapens Hel wapen Van
Hertsbeeke zou zijn ingemetseld tussen de ramen
van het gemeentehuis. De andere twee in de gevel
van een woonhuis. De Vos schrijft over 'een paar
wapenschilden". De laatste herhaalt dil in De
Vroedschap van Zierikzee. p 456. "Twee dezer
kwartieren van wit marmer werden in den gevel
van een huis op dal dorp ingemetseld"
m) J.L. Braber, Heraldiek op Schouwen-Duiveland, in.
Mededelingenblad Ver. Stad en Lande van
Schouwen-Duiveland, nr 27. december 1976, p 87-
89
S.A Jumelet, Bruinisse in de loop der eeuwen 1467-
1984. Bruinisse 1985, p. 20
De epitaaf van Anlonius Nollens
(foto Joop van Houdt, Noordgouwe)
