20
Houten kandelaar op vrouwenbank met ronde voet.
het dak, de goten, de ramen, de muren, de
steunberen en het pleisterwerk waren allen
beschadigd door voltreffers of granaat
scherven. De kerk was niet meer te gebrui
ken. In eerste instantie werden de eredien
sten in de suite van de pastorie gehouden,
later in de christelijke lagere school. Nadat
de allernoodzakelijkste herstellingen waren
uitgevoerd kon de kerk vanaf Kerstmis
1945 weer worden gebruikt. Een algehele
restauratie, mogelijk gemaakt door het
Ministerie van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen die de kosten grotendeels
voor zijn rekening nam, vond plaats in de
jaren 1947-1949. Het restauratieplan was
opgesteld door de Amsterdamse architect
Joh. H. Groenewegen. Naast de herstel
werkzaamheden, noodzakelijk vanwege
Houlen kandelaar op mannenbank met rechthoekige
voet.
het oorlogsgeweld en jarenlang achterstal
lig onderhoud, werden ook enige verande
ringen aangebracht. De buitenmuren wer
den van de pleisterlaag ontdaan en de
consistorie werd door een grotere met toi
let en enige bergruimte vervangen. De
armenbanken naast de ingang werden
verwijderd evenals de 'wanstaltige' orgel
zolder.27) De restauratie, waarvan de tota
le kosten 55.526,46 bedroegen, werd uit
gevoerd door de firma Huurman te Delft.
Slot
De hervormde gemeente, die na 1800 met
een dalend aantal leden en grote financië
le moeilijkheden werd geconfronteerd,
heeft met veel inspanning de kerk, het eni
ge gebouw van Hoofdplaat dat op de
monumentenlijst staat, weten te behou
den. In 1991 was de gemeente zo klein
geworden, en verwachtingen voor een ker
kelijke opleving waren er niet, dat de kerk
voogdij geen kans meer zag om de finan
ciële lasten voor dit monument in de toe
komst te dragen. Daarom werd contact
gezocht met de Stichting Oude Zeeuwse
Kerken. Dit heeft in 1995 geresulteerd in
de overname van de kerk door de Stich
ting.
Het is te hopen dat het ruim 200 jaar oude
monument, ontworpen door Coenraad
Kaijser. nog lang mede het dorpsbeeld zal
blijven bepalen.
Noten
1) Veel is er over deze kwestie geschreven en gepu
bliceerd. o.a mr Willem Schorer J. G. Zn., Het nut
der bedil king tot redres der Financien voor de Pro
vincie Zeeland beredeneerd: en de nadeelige
gevolgen voorde gemeene zaak: resulterende uit
de onenigheden tussen de respective Bondgenoot-
en over de bedykbare schorren in het commitlimus
aangetoond, Middelburg, 1770; L. van Oosdorp,
Het recht van Hun Ed. Mog Heeren Staten van
Zeeland over de Hoofd en Hoogeplaal berede
neerden aangetoond, Middelburg. 1771: mr. Wil
lem Schorer J. G. Zn., De eygendom der Staten
van Zeeland over de Hoofdplaat en uyt gronden
van het regt der volkeren en van de borgerlandwet
betoogt: alsmede de junsdictie over de Ysendijkse
schorren aan de Magistraat van Biervliet toegekent
tegen het Collegie's Land's van den Vrije. Middel
burg, 1771; mr Willem Schorer J. G. Zn., Zeedige
bedenkingen of zeeker naamloos Tractaatje, gemh-
tuleerd het recht van jurisdectie over de Hoofdplaat,
als zijnde gronden van Vlaanderen, aan de Magi
straat der Stad en Lande van Biervliet toegekend.
Middelburg. 1772.
2) Rijksarchief in Zeeland (R.A.Z.) Staten van Zee
land inv. nrs. 1415 (II) en 1418 (I). Het zand voor de
weg van het dorp naar de haven werd ten westen
van de sluis en naast het kerkhof gehaald De
bovenaarde werd met de grond uil de gegraven
regenbak bij de kerk gebruikt voor de ophoging van
het bouwterrein van de kerk, pastorie en onderWIj-
zerswoning.
3) Gegevens over de inpoldering en de gemeente
Hoofdplaat zijn te vinden in: R. Willemsen. Hoofd
plaat. Een dorp achtereen dijk. Alphen aan den
Rijn, 1978. J. J Lambert, Twee limietpalen'. Jaar
boek Heemkundige Kring West Zeeuws-Vlaande-
ren, 1967-1968, 43-58 Encyclopedie van Zeeland,
uitgegeven door het Koninklijk Zeeuwsch Genoot
schap der Wetenschappen, Middelburg, 1982-
1984, II. 64-66.
4) R.A.Z. Staten van Zeeland inv. nr 590, d.d. 3 april.
23 oktober en 17 december 1782; inv nr. 1418 (I).
5) F. Nagtglas, Levensberichten van Zeeuwen, zijnde
een veivolg op P. de la Rue, Geletterd, Staatkundig
en Heldhaftig Zeeland. Uitgegeven door Het Z.G.,
Middelburg, 1888-1893 Encyclopedie van Zeeland,
I1115-116. G S. van Holthe lot Echten, "Drie eeu
wen Zeeuwse Statenzaal'. Archief ZG1978,1-116.
6) R.A.Z. Staten van Zeeland inv nrs 1418(1) en 591
d.d. 30 januari en 12 maart 1783.
7) R A.Z. Staten van Zeeland inv. nr. 591 d.d. 23 april
en 6 mei 1783.
8) R.A.Z. Staten van Zeeland inv. nr. 591 d d. 13
augustus. 20 augustus en 18 september 1783. De
klinkers voor de paden waren atkomstig uil de Abdij
van Middelburg. Kaijser was in de jaren 1784-1785
betrokken bij de hennrichting van de Statenzaal en
het Abdijplein.
9) R.A.Z. Staten van Zeeland inv. nrs. 591 d.d 12
maart, 23 oktober en 8 november 1783: 592 d.d. 15
mei 1784; 1418 (II) brief d.d. 8 november 1783 van
Engel de Witte aan Gecommitteerde Raden.
10) R.A.Z. Staten van Zeeland inv. nr. 592 d.d. 9 sep
tember, 10 september en 16 september 1784.
11) R.A.Z Staten van Zeeland inv. nr. 1420 brief d.d.
12 september 1784.
12) R.A.Z. Staten van Zeeland inv. nrs. 1420 brief d.d.
19 oktober 1784: 592 d.d. 25 oktober 1784
13) R A.Z. Staten van Zeeland inv. nr. 593 d.d. 16
februari, 2 maart en 17 mei 1785.
14) R.A Z. Staten van Zeeland inv. nrs 1418 (II); 591
d.d 20 augustus en 3 september 1783.
15) J. Verstraete en G. van Vooren. Parochie Hoofd
plaat 1795-1995. Een terugblik.
16) R.A.Z. Staten van Zeeland inv. nr. 1421 brief d.d. 5
mei 1785.
17) R.A.Z. Stalen van Zeeland inv nrs. 593 d.d. 2
maart. 5 mei en 11 mei 1785; 1421 d.d. 10 novem
ber 1784 en 5 mei 1785.
18) R A.Z Archieven Hervormde Gemeente Hoofd
plaat, Acta 1785. Deze archieven zijn nog met gein-
ventariseerd.
19) Encyclopedie van Zeeland, I, 356. Nagtglas,
Levensberichten.
20) R.A.Z. Archieven Hervormde gemeente Hoofdplaat,
notulen kerkvoogdij brieven (1797-1950).
21) R.A.Z. Archieven Hervormde gemeente Hoofdplaat.
Acta kerkeraad 22 augustus 1819
22) R.A Z Archieven Hervormde gemeente Hoofdplaat,
notulen kerkvoogdij (1797-1950).
23) R.A.Z. Archieven Hervormde gemeente Hoofdplaat,
notulen kerkvoogdij (1797-1950).
24) R.A.Z. Archieven Hervormde gemeente Hoofdplaat,
notulen kerkvoogdij (1797-1950)
25) R A.Z Archieven Hervormde gemeente Hoofdplaat,
kerkvoogdij, ingekomen stukken 1860-1870 en
notulen 1894-1904
26) R.A.Z. Archieven Hervormde gemeente Hoofdplaat,
notulen kerkvoogdij (1797-1950).
27) R.A.Z. Archieven Hervormde gemeente Hoofdplaat,
memorie van toelichting behorende bij de aanvrage
voor een Rijksbijdrage voor de Restauratie van de
Ned. Herv. Kerk te Hoofdplaat.
28) Zie L Louwerse. 'Uitbreiding kerkelijk bezit van de
Stichting met Hervormde Kerk van Hoofdplaat' In;
Bulletin Stichting Oude Zeeuwse Kerken nr 35,
september 1995, p. 3-5.
