De Oostkerk van Middelburg:
er zit soms meer leven in de kerk
dan je lief is!
3
G. C. DE BRUIJN
Waar vind je een groot monument, dat er
nog precies zo uit ziet als eeuwen gele
den? Dat van de onderste steen tot en
met de windvaan nog nagenoeg geheel
authentiek is? Waar restauratie eigenlijk
nooit veel meer inhield dan enig groot
onderhoud? Waar blikseminslag, storm
en oorlogsgeweld, en moderniserings-
drang het monument ongemoeid lieten?
Dat is tamelijk uniek. Dat verschaft lief
hebbers van oude technieken een pracht
van een studieobject.
Wonder
De Oostkerk is zo'n object. Een wonder
eigenlijk. Welk hoog kerkgebouw heeft in
de loop der eeuwen niet bij herhaling de
spits zien afbranden of omwaaien? Dit
Bulletin toont met grote regelmaat afbeel
dingen van kerken, die weergeven hoe
die in de loop der tijd veranderden, aan
gepast aan de functionele behoeften of
gewijzigde smaak, verminkt of verfraaid,
al dan niet na schade door natuur- of
ander geweld.
Toen Franklin in 1752 de bliksemafleider
uitvond, stond de Oostkerk er al zo'n
eeuw. Het durven ingrijpen in de voorzie
nigheid duurde echter nog enkele decen
nia -de Verlichting kreeg Middelburg pas
laat in z'n greep-. Ondanks al die tonnen
lood op de koepel bleef de Oostkerk
gespaard. De stormen sloegen slechts toe
toen in 1989 de windvaan (leeuw met vrij-
heidshoed) bijna van de lantaarn op de
koepel waaide.
Op 17 mei 1940 vielen de bommen ook
rond de Oostkerk en gingen ettelijke pan
den aan het plein in vlammen op. Hoe
konden de projectielen dat massale
gebouw missen? Een wonder toch. We
hebben dat wel eens vergeleken met het
bombardement op Dresden in februari
1945. De grote barokke koepelkerk -de
Frauenkirche- ging in de vuurstormen ver
loren. Reden om een actie te beginnen tot
bijdragen aan het pas begonnen plan de
50 jaar oude ruïne in vroegere luister te
herstellen. Koepel-solidariteit, zullen we
maar zeggen.
Het sluipende geweld
Vanaf 1602 zijn 336 VOC-schepen van de
scheepsbouwhellingen het Balkengat inge
gleden aan de Maisbaai te Middelburg. De
tijd heeft ons geen van die Indië-vaarders
nagelaten helaas. Wie echter het handwerk
van de scheepstimmerlieden wil bezichti
gen kan nog royaal terecht tussen de bin
nen- en buitenkoepel van de Oostkerk. De
binnen- en buitenwand zijn met hun krom-
gebrande ribben nauwelijks te onderschei
den van scheepswanden, zij het dat de bin-
nenkoepelwand dan eigenlijk gespiegeld is.
Nee, de techniek hoefde men niet van ver
te halen.
De formidabele eiken dragers van de koe
pel roepen echter nog meer ontzag op.
Volgens een oude prent zouden die langs
Het interieur van de Oostkerk tijdens de restauratie van de kap. (Foto D.A. Hazelaar, 1996)
