19
Nederlands-hervormde gemeente Wilhelmina-
dorp: in verband met nieuwe Nederlands-her
vormde gemeente een nieuwe kerk en pastorie,
voltooid in 1841.
Nederlands-hervormde kerk te Heinkenszand:
10.000,— tot stichting van een nieuw kerkgebouw
na het afbreken van de dorpstoren en kerkgebouw
in 1842. Aanbesteding 1843. klaar in 1844 buiten
bezwaar der ingezetenen. Zij gingen bijna twee
jaar in Baarsdorp te kerk.
Nederlands-hervormde kerk te Sint Philipsland:
aanbesteding vernieuwing en herstel kerkgebouw
in 1844.
De Afgescheiden Christenen: in het jaarverslag
van Gedeputeerde Staten 1842 wordt aandacht
besteed aan de vergunning van het bestaan van
afzonderlijke gemeenten van Afgescheiden Chris
tenen. In dat jaar worden genoemd Middelburg (in
1845 werd de Gasthuiskerk of Sint-Barbarakapel
na openbare verkoop overgedragen aan de Chris
telijk Afgescheidenen nadat zij sinds 1841 in een
daarvoor ingericht pand aan de Kinderdijk hadden
gekerkt; zij wilden in 1839 reeds deze kerk van de
rooms-katholieke gemeente kopen, hetgeen toen
niet gelukt is), Zierikzee, 's-Heer Arendskerke,
Kruiningen, Yerseke. Borssele, Baarland, Oudelan-
de, 's-Gravenpolder, Hoedekenskerke en Groede.
In sommige gemeenten bleven de Afgescheidenen
voortgaan met het houden van ongeoorloofde
godsdienstoefeningen, en werden daarom voor de
rechtbank vervolgd. Zij konden zich hiervan vrijwa
ren indien zij zich hielden aan hetgeen bij de
bestaande verordeningen tot erkenning en toela
ting als kerkgemeente bepaald was. In 1843 werd
geen meerdere uitbreiding ontvangen, doch in
sommige gemeenten bleven de Afgescheidenen
voortgaan met het houden van ongeoorloofde
godsdienstoefeningen.
2. Algemeen Rijksarchief (ARA), Inventaris no.
2.07.01.07 Archief Departement betreffende
Rooms-Katholieke Eredienst 1815-1870, jaren
1841 t/m 1846.
3. Monseigneur H.M.A. van Heivoort, Bijdragen tot
de studie van rooms-katholieke Waterstaatskerken
in het Bisdom Den Bosch, 1985. p. 3.
4. G.S. van Holthe tot Echten, 'Zeeland en Lodewijk
Napoleon', Archief Koninklijk Zeeuwsch Genoot
schap der Wetenschappen (1980). 114-133.
5. Zie T.H. von der Dunk, Bulletin van de Stichting
Oude Zeeuwse Kerken, mei 1994 en sept. 1995.
6. Van Heivoort, p. 35.
7. Idem, p. 41
8. De reis ging toen ook naar Vlissingen in verband
met de onthulling van het standbeeld voor De
Ruyter, Goes en Zierikzee werden toen ook
bezocht.
9. Gouverneur aan de Minister van Staat, Directeur-
Generaal voor de zaken van de R.K. Eredienst, 9
juli 1842. inv. no 543.
10. Kerkbestuur aan de Directeur-Generaal voor de
zaken van de R.K. Eredienst, 13 februari 1843,
inv. no. 550.
11. Middel burgsche Courant, 18 september 1934.
12. Idem
13. W.S. Unger. De monumenten van Middelburg,
Maastricht 1943, p. 95.
14. 500 jaar te gast. De geschiedenis van de Gast
huiskerk te Middelburg. Middelburg 1994, p. 22.
15. Pastoor Toornent aan Koning Willem II. 28 augus
tus 1841, inv. no. 532. Inkomsten kerk 1841
2.603,41uitgaven gelijk bedrag en tekort
300,-. Waarde kerk en pastorie Blauwe Dijk
5.026,—; Sint Barbara (niet meer in gebruik)
1.370,-. Tezamen 6.396,—, zie noot 10.
16. Zie noot 10.
17. Missive Gouverneur van Zeeland 20 november
1843. inv. no. 559. inliggend brief Minister aan
Koning Willem II.
18. J. Bourdrez was een opzichter bij de Waterstaat,
werkzaam tegen het midden van de negentiende
eeuw. Persoonlijke gegevens over hem zijn niet
bewaard gebleven. In de Middelburgsche Courant
van 1822 komt de naam Bourdrez wel voor, name
lijk in verband met de geboorte van een zoon van
A.B. Bourdrez. In de stukken wordt J. Bourdrez
ook een Zeeuw genoemd zonder verdere details.
Hij bouwde niet alleen de kerk van de H.H. Petrus
en Paulus in Middelburg in neoclasssicistische
trant, maar voltooide ook de eveneens neoclassi
cistische Nieuwe Kerk te Zierikzee 1845-'48. In
1844 waren namelijk de moeilijkheden, die vele
jaren de opbouw van de nieuwe kerk zo ongelukki
gerwijs verhinderd hadden, pas uit de weg
geruimd. Een twistgeding werd toen door een
schikking ten einde gebracht. Het gebouw was
reeds tot enige hoogte opgetrokken dankzij de
vele royale giften van personen in en buiten Zierik
zee, die indertijd voor dit doel gegeven waren.
19. Romeins cement is pleister of mastiek in fabriek
ter vervaardiging van de kunstvoorwerpen. Middel
burgsche Courant, 14 maart 1840.
20. Volgens drs. H.P.R. Rosenberg de voornaamste
kerkelijke bouwmeester rond het midden van de
vorige eeuw.
21P.A. Kervel, Aartspriester aan de Minister van de
zaken van de R.K. Eredienst 14 december 1843,
inliggend Molkenboer aan Kervel, inv. no. 560.
22. Feestgids bij het Gouden Priesterfeest van pastoor
J. Brügemann 1935, met vriendelijke dank aan
pastoor De Rooy en Jim Gossé voor de informatie
uit het kerkarchief.
De kerk aan de Lange Noordstraat na de verwoesting in 1940 (Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist)
