Oostkerk feestelijk heropend
9
G.C. DE BRUIJN
Eenentwintig maanden had het geduurd,
het kerkvolk had zich verzameld in de
Concert- en Gehoorzaal, maar toen was
het zover. Op 30 mei jl. verrichtte mr.
Pieter van Vollenhoven de openingshan
deling van de gerestaureerde Oostkerk te
Middelburg.
In het Bulletin nr. 36 van april 1996 schre
ven we al uitgebreid over de gevolgen
van de inspanningen der larven van de
bonte knaagkever voor het koepelgewelf
van het majestueuze gebouw. Ook de
aanpak van de restauratie en de financie
ring kwamen daarbij ruimschoots aan de
orde. Op deze plaats past het de vele
lezers van dit Bulletin, die reageerden op
de oproep tot steun aan de actie, dank te
zeggen voor hun bijdragen.
Was het optimistische doel bij de start
van de actie in juni 1995 een half miljoen
gulden bijeen te brengen, nog voor het
jaar beëindigd was, kon 550.000,- wor
den genoteerd op de bankrekening:
250.000- aan giften en drie ton aan
renteloze of laagrentende leningen. Daar
mee was niet alleen de voorfinanciering
veilig gesteld, maar konden ook de tegen
vallers a 300.000,- worden opgevan
gen, mede mogelijk gemaakt door de
meevallende rente.
Inmiddels is een nieuwe tegenslag
bekend geworden. Het leien dak moet
vernieuwd worden, daar degeneratie van
de oude leien capilaire vochtvorming ver
oorzaakt, die het onderliggende houtwerk
aantast. Kosten: 630.000,-. De uitvoe
ring is een urgente aangelegenheid, wil
het zojuist afgeronde restauratie- en schil
derwerk beklijven. Een kerkvoogdij van
zo'n monument heeft ook nimmer rust!
De restauratie
Op het eerder beschreven restauratieplan
valt thans nog het nodige aan te vullen.
De lantaarn op de koepel was pas goed
te bezien toen de steigers tot in de nok
stonden. De situatie aldaar bleek alarme
rend slecht. Lekkages hadden houtrot
doen ontstaan en ook de bonte knaag
kever bleek aldaar actief te zijn. De gron
dige aanpak die er nodig bleek, was de
grootste veroorzaker van de drie ton die
bovenop de geraamde restauratiekosten
van 2.900.000,- kwamen.
Daarnaast bleek - na verwijdering van
oude verflagen - dat er ooit heel wat
meer bladgoud was gebruikt dan tot de
aanpak was gedacht. Wie nu de lantaarn
inkijkt, wordt een schitterend verguld
rozet gewaar in de nok, maar ook een
achttal kleinere rozetten op de rand van
de koepel. De engelenkopjes op de koe-
pelribben zijn nu ook van bladgoud voor
zien, zodat de toch al majestueuze licht
inval verrijkt wordt met de schittering van
vele ornamenten. Die aanpak had tot
gevolg dat ook de overige verflagen niet
aan een behandeling ontkwamen. Geko
zen is voor een benadering van de oor
spronkelijke kleuren. Vastgesteld kan wor
den dat de onderhoudsbeurten in vroeger
tijden kennelijk te lijden hebben gehad
onder geldgebrek. Waar hebben we dat
eerder gehoord! Hoe het ook zij, in de
350 jaar die sinds het begin van de bouw
zijn gepasseerd, zal de kerk er nimmer zo
fraai hebben uitgezien als thans, wanneer
we er ook rekening mee houden dat het
orgel eerst rond 1780 is gebouwd.
Wat bezoekers zeker zal opvallen, is de
ingangspartij aan de binnenzijde. Daar
zijn de elf wapenschilden van hun - uit de
Franse tijd daterende - witlaag ontdaan.
We schreven daar al over in het eerder
genoemde Bulletin. De wapens kunnen
gezien worden als de logo's van sponsors
uit de Gouden Eeuw. Dat paste uiteraard
minder bij de waarden van de Franse
Revolutie (égalité). De sponsor van de
huidige wapenrestauratie - het VSB-
fonds - viel heel wat uit te leggen toen wij
als voorwaarde stelden dat hun logo ook
in het gevelvlak moest worden aange
bracht. Het resultaat is een schitterend
gevelvlak met opnieuw vergulde wetsta-
fels en bijbelteksten, temidden van de elf
wapenschilden, met bescheiden terzijde
het VSB-logo.
Heeft de bonte knaagkever in de toe
komst weer een kans? Als het goed is
niet. De bijna 110.000 gaten, die in de
balken zijn geboord, zijn voorzien van
nippels die het mogelijk maken periodiek
- minimaal eens per tien jaar - het hout
vol te persen met gif. Een restauratie der
halve met een dubbele toekomstwaarde.
Feestelijke heropening
Het lag voor de hand de voorzitter van
het Nationaal Restauratiefonds te verzoe
ken de opening van de Oostkerk op zich
te nemen. De heer Van Vollenhoven
bleek daartoe bereid en op 30 mei was
het zover. Het is maar goed dat je eerst
achteraf beseft wat voor protocollaire en
veiligheidsgevolgen zo'n verzoek met zich
meebrengt. De heer Van Vollenhoven
greep de gelegenheid aan om de situatie
in het restauratiebeleid te schetsen, als
mede de rol van zijn fonds daarin. Tussen
het gesproken woord door werd het orgel
bespeeld door de scheidende organist,
Freek de Keizer (hij blijft tweede organist)
en zijn opvolger, de bekende Bram Beek
man. Saskia Gerritsen zong enige liede
ren. Muziek en akoestiek verleidden de
heer Van Vollenhoven ertoe te suggere
ren eens met zijn 'gevleugelde vrienden'
(wie Pim Jacobs vervangt, zei hij er niet
bij) een optreden te verzorgen. De kerk
voogdij had daar wel oren naar.
De feitelijke openingshandeling bestond
uit het plaatsen van de koepel in het
stadsprofiel van Middelburg. Hel logo van
de actie was immers gericht op het
behoud van dat profiel. Met de plaatsing
was de actie symbolisch afgerond en de
restauratie voltooid. Voorzitter van de
centrale kerkvoogdij, Dick Hazelaar,
droeg vervolgens het gebouw over aan
de kerkvoogdij van de Oostkerk.
Een wandeling door de oude stad naar de
abdij, waar de Commissaris der Koningin
een receptie aanbood, besloot het pro
gramma.
Gedurende de twee volgende zaterdagen
stond de kerk open voor rondleiding en
beklimming van de kerk. Gratis, wel te
verstaan. De burgerij kon inspecteren of
