11
catie op: Adrianus. Deze heilige heeft als
vast attribuut het aambeeld, dat ven/vijst
naar zijn marteldood. De leeuw verwijst
naar zijn moed en standvastigheid in het
geloof. Adrianus was een Romeinse offi
cier in de tijd van keizer Galerius. Hij was
onder andere belast met het begeleiden
van christenen naar de martelplaats.
Adrianus raakte echter onder de indruk
van het geloof en vastberadenheid van
de christenen en bekeerde zich. Als
gevolg daarvan werd hij zelf ook gemar
teld. Zijn handen werden afgehakt en zijn
benen op een aambeeld verpletterd. Ten
slotte werd hij, in 290, onthoofd.
Evenals Christophorus werd hij aangeroe
pen tegen een plotselinge dood. Hij was
de patroonheilige van soldaten, beulen en
smeden.
dacht en zorg. De overgebleven muur
schilderingen zijn boeiende, en in hun
soort zeldzame, getuigen van het middel
eeuwse kerkinterieur.
21. Muurschildering in de N.H. kerk in Ovezande.
Andreas. Situatie tijdens de blootlegging in 1887 (15de
eeuw).
In de kerk van Kapelle is een afbeelding
van Adrianus te vinden op een grafzerk
uit 1524 (zie pag. 12).
De muurschildering van Adrianus dateert
uit de tweede helft van de vijftiende eeuw.
Tot slot
Het is een feit dat er in de Zeeuwse ker
ken tegenwoordig niet veel muurschilde
ringen meer te zien zijn. Er is, bewust of
onbewust, veel verdwenen. Het weinige
dat nog rest verdient daarom alle aan
22. Muurschildering in de N.H. kerk ir
Adrianus (tweede helft 15de eeuw).
Dit artikel is een bewerking van de lezing gehouden ter
gelegenheid van het eerste lustrum van de Werkgroep
Kunstgeschiedenis van het Koninklijk Zeeuwsch
Genootschap der Wetenschappen op 26 april 1S97.
G.J. Hoogewerff, De Noord-Nederlandsche Schil
derkunst, dl. 1. 's-Gravenhage 1936, p. XII.
Deze en andere voorbeelden (met bronvermel
ding) in P.M. Ie Blanc. "De restauratie van de
muur- en gewelfschilderingen in de St.-Walburgis-
kerk te Zutphen opnieuw bezien.' In: Publikatie
stichting Oude Gelderse kerken (18), voorjaar
1984, p. 151-172.
3. V. de Stuers, 'Unilis Viribus'. In: De Gids 39
(1875), pp. 245-246.
4. De periodieken van de verschillende provinciale
stichtingen voor oude kerken besteden met regel
maat aandacht aan muur- en gewelfschilderingen.
Voor de provincie Groningen is inmiddels een aar
dig overzicht gepubliceerd: J. Schoneveld, Gronin
ger Kerken en hun schilderingen (Stad en Lande
Historische reeks 9), Utrecht 1991. Binnenkort ver
schijnt een overzicht voor de provincie Friesland.
M. van Zanten, Middeleeuwse muurschilderingen
in Friese kerken, 1100-1600, Groningen 1999. Het
wachten is op overzichten van de andere provin
cies en, zo mogelijk, een overzicht van de muur
schilderingen in Nederland. Voor dit laatste kan
het enige jaren geleden uitgegeven Vlaamse over
zicht als inspirerend voorbeeld gelden. M. Buyle,
A. Bergmans e.a.. Middeleeuwse muurschilderin
gen in Vlaanderen (M&L cahier 2), Brussel 1994.
5. Algemeen over dit onderwerp E.L. Hoffmann-
Klerkx, Sprekende graven. Utrecht 1987. Voor
Zeeland G.J. Lepoeter, 'Begraven in en om de
kerk. 1. Beschilderde grafkelders te Aardenburg.'
In: Bulletin Stichting Oude Zeeuwse Kerken (39),
september 1997, pp. 3-8 en specifiek over Middel
burg P. van Kempen, Middelburg: opgraving Markt
1998. Rapportage van de archeologische begelei
ding van de herinrichtingswerkzaamheden op de
Markt, van januari t/m mei 1998, Middelburg 1998
(rapport niet in de handel), pp. 21-22 en 31-51
(catalogus grafkelders).
6. Voorlopige lijst der Nederlandsche monumenten
van geschiedenis en kunst, dl 6. De provincie Zee
land, Utrecht 1922.
7. Ibidem, p. 21.
8. Ibidem, p. 46.
9. Gemeentearchief Goes, Archieven Hervormde
Gemeente Goes, inv.nr. 916.
10. Hoogewerff. op.cit. (noot 1). dl. 2, 1937, pp. 134.
11. H. van der Kloot Meijburg, 'De groote of Maria
Magdalenakerk te Goes." In: Oudheidkundig Jaar
boek X (1930), pp. 46-52.
12. G.J. Lepoeter, De geheimen van de kerk van
Kapelle onthuld. Van Onze-Lieve-Vrouwekerk lot
huis voor het woord, Goes 1996, pp. 289-292,
461.
13. Op.cit. (noot 6), p. 33; Hoogewerff, op.cit. (noot 1),
dl. 2, 1937, p. 137; C. Chavannes-Mazèl. I. Dia-
konoff e.a.. Langs de oude Zeeuwse kerken.
Baarn 1975, p. 18; J.L. Braber, Uit Dreischors ver
leden. Zierikzee 1975, pp. 35-37 en idem.
Bezienswaardigheden in de Adriaanskerk te Drei-
schor. Dreischor 1984, pp. 19-22.
14. Chavannes-Mazèl, op.cit. (noot 13), p. 47.
15. In die zin bestaat er dus nog iets van het schut
tersgilde in Sint Maartensdijk. Vergelijk M.J.A. Jol
les, De schuttersgilden en schutterijen van Zee
land. Overzicht van hetgeen nog bestaat, Middel
burg 1934, p. 17.
16. Op.cit. (noot 6), p. 241Chavannes-Mazèl, op.cit.
(noot 13), p. 42; J.A.T.M.M. Op 't Hoog. De Grote
of Onze-Lieve-Vrouwekerk van Tholen (Scriptie
reeks Stichting Regionale Geschiedbeoefening
Zeeland, dl. 10), Middelburg 1990, pp. 42-43, 65-
67.
17. Op.cit. (noot 6), p. 192; H. van der Kloot Meijburg,
'De kerkgebouwen der N.H. gemeenten te Nisse
en te Kapelle.' In: Oudheidkundig Jaarboek X
(1930), pp. 60-61: Hoogewerff. op.cit. (noot 1). pp.
135-137; Chavannes-Mazei. op.cit. (noot 13). 71;
J. de Ruiter, Nisse. Dorp aan de Zwake, Goes
1996, p. 36.
18. J. Por. 'Middeleeuwsche muurbeschildering in het
kerkgebouw der Ned. Herv. gemeente te Nisse. Z.'
In: Oudheidkundig Jaarboek II (1922), pp. 199-
203.
19. Een dergelijke Mariakroning is bijvoorbeeld le zien
iV vf&s
