14
hij naar Engeland. Maar ook daar werd hij
door de autoriteiten gezocht (1585).
Waarschijnlijk is hij toen weer naar Mid
delburg overgestoken. In die tijd versche
nen daar namelijk Browne's commentaren
op de briefwisseling tussen Harrison en
Cartwright. Duidelijk stelt hij daar nog
weer eens dat "...the Church of England
cannot be called a true Church of God..."
Terug in Engeland
De ellende die Browne in de gevangenis
sen had meegemaakt, zijn jachtige leven
en de vele teleurstellingen en botsingen
hadden hem niet onberoerd gelaten. Toen
hij dan ook. terug in Engeland, weer met
gevangenisstraf werd geconfronteerd,
capituleerde hij en ondertekende een ver
klaring waarin hij het bisschoppelijke
gezag aanvaardde. Een verschil van
mening dat desondanks toch weer ont
stond, werd door de bisschop van Peter
borough gesust. Browne had overigens
die bisschop eerder al. uitgemaakt voor
een 'notoire dronkaard met vele zonden'.
Om leraar aan de St. Olav-school in
Southwork te kunnen worden tekende hij
weer een verklaring zich te zullen onder
werpen aan het bisschoppelijk gezag.
Wel stond er een aantekening onder, dat
wederzijds voor bepaalde zaken, begrip
zou worden opgebracht, "...mutually
understood..." Greenwood en Barrow,
twee van zijn volgelingen, noemden hem
daarom 'een onstandvastige afvallige'.
In 1588 verliet hij de school en werd
geestelijke in Achurch, Northampton. Hij
schreef er een aantal, wat bizarre, ideeën
over studiemethodes waarmee tien jaar
onderricht zou kunnen worden terugge
bracht tot één jaar studie.
Browne's vader stierf in 1591Dat jaar
pakte het Engelse parlement de Brownis-
ten hard aan. De kringleiders Barrow en
Greenwood werden opgehangen. Maar
de man die de Brownisten hun naam had
gegeven, bleef ongemoeid.
Browne's vrouw, een zuster van Harrison,
stierf in 1610. Hij hertrouwde 14 februari
1613. Geen gelukkige keus, want het
gedrag van zijn tweede echtgenote bracht
nieuwe moeilijkheden. Voor zijn parochie
had Browne maar weinig aandacht. Van
1616 tot 1626 woonde hij in Thorp Water-
ville. Er werd toen over hem gezegd: "Hij
heeft een vrouw waarmee hij niet leeft en
een kerk waarin hij niet preekt."
In 1629 onderstreepte hij in Achurch nog
weer eens de onafhankelijkheid van de
plaatselijke gemeente door het gemeen
schappelijk gebedenboek op zijn eigen
wijze te gebruiken. Hij droeg er geen
koorhemd en vond werken op zondag
geen probleem. Een aantal van zijn
parochianen werd ervoor gestraft, Browne
zelf bleef ongemoeid. Een charlatan en
een hypocriet werd hij toen genoemd.
Vrienden van Greenwood en Barrow
spraken vol verachting over hem. En
gezagsdragers van de Anglican Church
vonden hem lastig en onberekenbaar,
een onberekenbare en onverbeterlijke
rebel.
Op 82-jarige leeftijd kwam er een eind
aan zijn veelbewogen bestaan.
1913
In Amerika worden Robert Browne,
Robert Harrison en Thomas Cartwright
beschouwd als de grondleggers van de
Modern Congregational Order.
In de consistoriekamer van de huidige
Engelse Kerk in Middelburg zit in de muur
een gedenkplaat, in 1913 door de zon
dagsscholen van de Congregational
Order aangeboden ter nagedachtenis aan
Willem van Oranje en de gastvrije stad
Middelburg. Reverend William Elliot Griffis
uit Ithaca, New York had daarvoor contact
opgenomen met dr. H.T. Oberman, toen
tertijd predikant van de Engelse Gemeen
ten in Middelburg en Vlissingen. Over de
Brownisten heeft Oberman een lezing
gehouden.
In de Middelburgsche Courant van 22
september 1913 staat een uitgebreid ver
slag van de dienst ter gelegenheid van de
onthulling van de gedenkplaat. Voor de
preekstoel stonden vijf leunstoelen,
bestemd voor de Commissaris van de
Koningin, de burgemeester van Middel
burg en het bestuur van het Zeeuwsch
Genootschap der Wetenschappen.
Namens de zondagsscholen trok miss
Allbright het gordijn weg en onthulde zo
de plaat. Daarna "...wendden aller hoof
den zich een ogenblik naar het orgel,
waarnaast op de estrade een fotograaf
zich met zijn toestel had opgesteld, die
van de aanwezigen een opname maak
te..." De burgemeester las een brief voor
van zijn collega in Ithaca. Reverend
Griffis (al jarenlang erelid van het Genoot
schap) wees op de sterke onderlinge
band tussen Amerika en Nederland. En,
mocht onverhoopt ooit, zo besloot hij, de
gemeente ("Schotse", schrijft de krant
steeds) worden opgeheven, dan dient
deze plaat aan het Genootschap te wor
den overgedragen.
i
Btf,
De gedenkplaat In de
consistorie van de Engel
se Kerk te Middelburg
De bijeenkomst werd besloten met de
beide volksliederen. De aanwezigen hoor
den het Wilhelmus staande aan. Onbe
kendheid met het Amerikaanse volkslied
was de reden waarom men daarvoor niet
was opgestaan.
Bronnen en literatuur
Dr. H.T. Oberman, De oorsprong der Engelsche Kerk.
Dwight D. Smith, Robert Browne, independent.
Middelburgsche Courant, september 1913.
Gemeentearchief Middelburg. Archief Engelse Kerk.
t OM iN ctffiBT
tITT or MIl/Df-LbUBG-ANIMO niE FOUNDERS-Or
MOUERN CONGREGATIONAL- OHDER
BROWNK CARTWRIGHT HARRISON
!-nti;XON'fiPECfO'to,N«.'SüttuAY-scHoou-t}r-.'m&
UMTf.D STATES (li' AMERICA
PRATfJX LlY-.Rl AU TitlS MLMOiüAl
SElTKMRFJt -1913 -
