6
5. Geschilderde tekst in cartouche op de noordwand van de N.H. kerk van Dreischor (laatste kwart 16de eeuw).
altaar gehad. De ankers en het schip
wijzen daarop. De schippers hadden
Nicolaas als schutspatroon. In deze kwali
teit behoren zowel het anker als het schip
tot diens vaste attributen. Gezien de
bouwtijd van het transept, zal de muur
schildering op zijn vroegst rond 1500 zijn
gemaakt. Helaas is hij niet bewaard
gebleven, dan wel in het kader van de
restauratie onder de witkalk verdwenen.
Iets heel anders betreft de muurschilde
ring in de kerk van Kapelle. Hier gaat het
om een muurschildering van onverdacht
protestantse huize, die desondanks ver
dween.12 Het interieur van de laatmiddel
eeuwse, oorspronkelijk aan Maria gewijde
kerk werd in de jaren 1894-1896 ingrij
pend gewijzigd. In september 1896 werd
een muurschildering ontdekt op de oost-
wand van de zuiderzijbeuk, juist boven de
consistoriekamer. Daar kwam een om
vangrijke cartouche van ongeveer 3 bij 3
meter met een bijbeltekst tevoorschijn.
Op sommige plaatsen was te zien dat
zich onder deze schildering nog een
oudere moest bevinden.
Burgemeester P.J. van der Mandere van
Kapelle schreef na de ontdekking op
eigen initiatief een briefje aan de bekende
restauratiearchitect J.A. Frederiks om
eens te komen kijken. Deze had geen tijd
maar zorgde er wel voor dat een andere
architect, A. Mulder, in dienst van het
ministerie van Binnenlandse Zaken,
poolshoogte kwam nemen.
Mulder rapporteerde zijn bevindingen aan
de minister en deze liet vervolgens aan
het kerkbestuur weten dat het vanuit
kunsthistorisch oogpunt wenselijk was de
schildering te behouden en van het nog
niet ontdekte deel de witkalk te verwijde
ren. De kerkvoogden lijken het ministe
riële advies slechts ter kennisneming te
hebben aangenomen. Dit ondanks het
feit, dat de muurschildering geen 'Paap-
sche superstitiën' of 'Roomse santen
kraam' betrof, maar een stichtelijke bijbel
tekst. Actieve behoudsmaatregelen wer
den niet ondernomen. Tot aan de kerk
restauratie van de jaren zestig van deze
eeuw is de muurschildering in het zicht
gebleven. Toen was de kwaliteit zo slecht,
dat besloten werd van handhaving af te
zien. Nu resteert op deze plek slechts
een strakke, witte muur.
Bewaard gebleven
Van de acht kerken met muurschilderin
gen die de Voorlopige lijst noemt, zijn er
momenteel nog vier waarin muurschilde
ringen in het zicht zijn gebleven. Het zijn
de kerken van Dreischor, Nisse, Ovezan-
de en Tholen. Daar kan de kerk van Sint
Maartensdijk thans nog aan worden toe
gevoegd. De muurschilderingen variëren
van bescheiden afbeeldingen van miskel
ken in de kerk van Tholen tot een monu
mentale Christophorus in de kerk van
Nisse.
Dreischor
De oorspronkelijk aan Adriaan gewijde
kerk in Dreischor, gebouwd in de late
Middeleeuwen, werd in de periode 1959-
1968 grondig gerestaureerd. Op verschil
lende plekken kwamen wijdingskruisen en
vooral ook geschilderde teksten in cartou
ches onder de witkalk tevoorschijn. Een
enkele cartouche was overigens reeds
eerder gesignaleerd.13 De teksten waren
voornamelijk op de wanden van het koor
en het middenschip aangebracht en
geschilderd in zwart, met accenten in
oker en rood.
Nader onderzoek leerde dat het hier graf
schriften betrof, waarvan een deel was
ontleend aan de zogeheten Deux-Aes-
bijbel van 1561/'62. Er zijn onder andere
teksten gebruikt uit het boek Openbarin
gen en de Psalmen. De muurschilderin
gen zijn gemaakt in de periode vlak na de
Reformatie, in het laatste kwart van de
zestiende eeuw.
Niet alle blootgelegde muurschilderingen
konden worden bewaard. Sommige van
de wel bewaarde schilderingen, met
name die in het middenschip, zijn deels
verscholen achter banken.
Sint Maartensdijk
Een van de zuilen tussen schip en zuid-
beuk in de kerk van Sint Maartensdijk,
een laatgotische pseudobasiliek, is voor
zien van een gele onderlaag met emble
men. M
Er zijn twee soorten emblemen te onder
scheiden die alternerend, over de volle
lengte van de zuil, zijn aangebracht. De
eerste is een schild met Jeruzalemkruis
en het tweede een Bourgondische vuur
slag met gekruiste pijlen en kogels,
omgeven door vuurvlammen. De emble
men zijn in zwarte contourlijnen getekend.
De Bourgondische vuurslag met de
gekruiste pijlen is een embleem dat veel
door schuttersgilden is gebruikt. Als
afbeelding komt het voor op attributen en
ketens. Ook de combinatie met het Jeru
zalemkruis is niet onbekend. Het meest
sprekende voorbeeld in dit verband is de
