wist men niet of de kerk nog wel te her
stellen was. In 1856 en 1878 wilde men
al overgaan tot de stichting van een
nieuw kerkgebouw, maar de geldmidde
len ontbraken.
Mulder vond het de moeite waard de
dankt zijn wording als enigszins belang
rijke plaats aan de vestingfunctie.7 Het
kerkje was in de eerste plaats garni
zoenskerk en als zodanig in een reeks,
vanwege de Generaliteit, gesticht in
Staats-Vlaanderen.
het krijgswezen besteedde de Republiek
in de achttiende eeuw niet overdreven
veel aandacht. Omstreeks 1800 veran
derde de situatie radicaal. In de eerste
plaats omdat, net als overal, de eigen-
I dom van het kerkgebouw na 1795
De ligging van het kerkgebouw valt af te lezen op de kadastrale kaart uit 1847 op kavel no. 155. Het gebouw lag tussen de Noordstraat en de Lange Kerkstraat. De voorgevel
had een portaal- en een consistorie-uitbouw en een drietal vensters. Er lag een groot stuk open terrein tussen de voorgevel en de Noordstraat, waar een stenen heining de
kavel afsloot van de openbare weg. (Zeeuws Archief, kadastrale kaart no. 6261)
vormen van het zeventiende-eeuwse
kerkje, dat afgebroken zou gaan worden,
door een paar tekeningen en aanteke
ningen aan de vergetelheid te ontrukken:
"Hoe eenvoudig het ook was, het gaf
geheel het type van het midden der
zeventiende eeuw weer en daarom was
een opname interessant." Dit is ook de
aanleiding om zoveel mogelijk de
geschiedenis van dit gebouwtje te vol
gen. Eerst iets over het verband met de
geschiedenis van Terneuzen.
Verband met de geschiedenis
van de plaats
Zo ergens, dan is er in Terneuzen
samenhang tussen de geschiedenis van
de plaats en die van de kerk. Terneuzen
Van de eerste kerkjes in Terneuzen
weten we geen bijzonderheden. Het eer
ste, gebouwd in 1579, is geen lang leven
beschoren geweest. Het tweede heeft
bestaan van 1598 tot 1659.
De Vrede van Munster (1648) heeft de
politieke en militaire toestand geconsoli
deerd. De status van Zeeuws-Vlaande-
ren als militair voorland onder de zorg
van de Generaliteit werd nu definitief.
Het vestinkje Terneuzen verdiende een
betere voorziening. De kerk van 1659
wordt gebouwd volgens het in Staats-
Vlaanderen alom door de Generaliteit
toegepaste model. Deze kerk heeft lang
voldaan.
In de anderhalve eeuw die volgde, nam
de bevolking eerder af dan toe en aan
(1798) overging naar de kerkelijke
gemeente. Voorts bleef het belang van
Terneuzen als vesting en werd zo moge
lijk nog groter. Voor Napoleon vanwege
Engeland. De genieofficier Ancelin heeft
er in 1811 gewerkt,0 voor koning Willem I
tijdens 'de oorlog' met België en na de
afscheiding van België. Bovendien werd
Terneuzen door het samengaan van
Noord- en Zuid-Nederland (1814-1830)
belangrijk als havenplaats, dé voorhaven
van Gent. Die ontwikkeling zet zich door,
ook na 1839. In verband met dit alles
nam de bevolking zeer toe. Het behoeft
dan ook niet te verbazen dat omstreeks
het midden van de negentiende eeuw de
kerk van 1659 drastisch verbouwd wordt
om meer zitplaatsen te verkrijgen. Deze
