De in 1885 afgebroken
Nederlands-hervormde kerk
te Terneuzen
9
Gezicht op de vesting Terneuzen. Kopergravure naar tekening van Jan Peeters, die topografisch niet erg betrouwbaar is, 1674. (Zeeuws Archief, Zeeuws Genootschap, Zei. III.
II, 2284)
De beschikbare gegevens
Aanleiding tot dit artikel1 was de kennis
making met een rapport over de kerk
van Terneuzen, opgesteld door Adolph
Mulder aan de vooravond van de afbraak
in 1885.2 Mulders tekeningen, in samen
hang hiermee gemaakt, bleken zich in
het tekeningenarchief van de Rijksdienst
voor de Monumentenzorg te Zeist te
bevinden, vergezeld van een ter plaatse
gemaakte beschrijving ter verduidelijking
ervan.
en verbeteringen die halverwege de
negentiende eeuw hebben plaatsgevon
den.3 Voorts zijn de notulen van de kerk
voogdij geraadpleegd;4 helaas ontbraken
er vele jaren, waarschijnlijk omdat de
kerkvoogden het nut er niet van inzagen
zaken op schrift te stellen.
Andere bronnen zijn een 'Gezicht op Ter
neuzen vanuit het westen naar een teke
ning uit 1832' waarop het kerkje voor
komt en de kadastrale kaart uit het jaar
1847 waarop de kerkkavel staat aange-
1966 aan de huidige Hervormde kerk is
de aandacht op de in 1885 afgebroken
kerk gevestigd. In de Provinciale Zeeuw
se Courant van 13 oktober 1966 stonden
afbeeldingen van twee oude uitstekend
bewaarde grafzerken. Deze grafstenen
werden bij toeval ontdekt toen de aanne
mer een inzinking in de kerkvloer wilde
herstellen; de grafstenen lagen ruim een
halve meter onder de kerkvloer. Beide
vertonen slijtageverschijnselen, kennelijk
veroorzaakt doordat erover gelopen is. In
de tekst wordt nader op deze vondst
ingegaan.
Een nieuw kerkje in 1659
Het nieuwe kerkje van 1659 verving een
eerder kerkgebouw uit 1598 op dezelfde
plaats in de Noordstraat. Het kon in
grootte verdubbeld worden door het bij
trekken van de grond van twee aanpa
lende woonhuizen. Dit midden-zeventien-
de-eeuwse exemplaar is aan het einde
van de negentiende eeuw op zijn beurt
Uiteraard zijn voor dit artikel de stukken
geraadpleegd die zich in het archief van
de Hervormde gemeente Terneuzen
bevinden, met name het originele bestek
uit 1659 en de gegevens over reparaties
duid. Voorts staat ter beschikking de
beschrijving uit 1846 door Van der Aa5
en 'Een situatie van de opgravingen in
de Nederlands-hervormde kerk uit
1966'.6 Door reparatiewerkzaamheden in
vervangen door een nieuw gebouw,
opnieuw tweemaal zo groot als het
bestaande. Voor het echter zover was,
kwam de bouwvallige toestand van het
gebouw meermalen ter sprake. In 1849
