Herbestemming gereformeerde kerk
te Nieuwdorp
14
M. VAN DOORN
Het komt de laatste decennia vaker dan
in het verleden voor dat kerkgebouwen
overbodig worden wat betreft hun oor
spronkelijke functie. Belangrijkste oorza
ken daarvan zijn in de naoorlogse tijd de
secularisatie van de samenleving en de
leegloop van binnensteden. Vrij recent is
daar nog bijgekomen het samengaan
van hervormden en gereformeerden in
de 'Samen-op-Weg'-gemeenten, waarbij
dan in de meeste gevallen een van de
kerkgebouwen voor de Dienst van het
Woord overbodig wordt. In sommige
gevallen komt het voor dat kerkgebou
wen hun functie verliezen doordat ze
plaats moeten maken voor meer aan
zienlijke en grotere gebouwen, zoals dat
bijvoorbeeld bij de Gereformeerde
Gemeenten wel voorkomt. Een recent
voorbeeld daarvan vond plaats in het
dorp Borssele.
Voor kerkgebouwen die dus hun oor
spronkelijke bestemming verliezen blij
ven er dan twee mogelijkheden open, te
weten sloop of hergebruik voor meer of
minder profane doeleinden. Een kerkge
bouw leent zich in principe vanwege zijn
specifieke opzet slecht voor hergebruik
en de onderhoudskosten zijn hoog,
zodat sloop, vanuit de economische
hoek bekeken, voor de hand ligt. Er is
echter meer. Er is een aantal, vaak
maatschappelijke redenen te noemen
waardoor behoud wel zinvol of zelfs
noodzakelijk is, omdat de kerk een
beeldbepalend element is, een be
schermd monument van cultuur-histori
sche waarde of een herkenningsteken in
stad, dorp of landschap, om maar niet te
spreken van de emotionele waarde die
vaak aan het kerkgebouw wordt toege
kend: vaak voltrekken zich er de voor
velen essentiële gebeurtenissen in een
mensenleven, zoals doop, huwelijk en
uitvaart.
Ondanks het voornoemde is behoud niet
altijd logisch of vanzelfsprekend. Dege
nen die zich met architectuur bezighou
den, hebben meestal als grondbeginsel
dat het inwendige van een bouwwerk het
uitwendige moet weerspiegelen, dus
voor wat betreft kerkgebouwen streven
naar de vaak imposante ruimtelijkheid.
Mooi is een herbestemming als concert
ruimte, expositiehal of congrescentrum,
zoals bijvoorbeeld de Grote Kerk in
Goes of de jammer genoeg tijdelijke
bestemming als multifunctioneel wijkge-
bouw van de Hasseltse kerk in het cen
trum van Tilburg, waarin een veelheid
van functies bij elkaar komen en waarin
men zichzelf met hard werken en samen
aanpakken kan bedruipen.
Een dergelijke bestemming valt wellicht
in een grotere stad een enkele keer te
verwezenlijken, maar meer dan ook niet.
Dan is het zoeken naar andere functies,
waarbij de uiterlijke verschijningsvorm
behouden blijft maar het inwendige met
allerlei in principe aan het kerkgebouw
wezensvreemde functies wordt ingevuld.
Dat wordt tegenwoordig algemeen geac
cepteerd mits het maatschappelijk maar
niet als kwetsend wordt ervaren.
Vaak komen uit de samenleving en in
het bijzonder uit kringen van voormalige
eigenaren/gebruikers uit piëteitsoverwe-
gingen bezwaren tegen hergebruik als
voor bestemming bijvoorbeeld een disco
theek of een supermarkt, zoals recente
lijk nog in een Brabantse stad, wordt
gekozen. Uiteindelijk mondt hergebruik
toch meestal uit in woonbestemming,
omdat de vraag naar woonruimte groot
is en deze bestemming algemeen aan
vaardbaar wordt geacht.
Een gereformeerde kerk
in het dorpshart
De vraag over het al of niet herbestem-
men, en op welke wijze, deed zich ook
voor in Nieuwdorp, gelegen in het weste
lijk deel van Zuid-Beveland. Het dorp
kent een Nederlands-hervormd en een
gereformeerd kerkgebouw. Door het
besluit om te komen tot een Samen-op-
Links: westgevel, bestaand en nieuw.
Hieronder: zuidgevel, nieuw.
