12
spronkelijke kleur kwam, evenals het aan
de buitenzijde opvallend aanwezige licht
geel, na het wegkrabben van de oude
verflagen weer te voorschijn. De asbest-
platen tegen de wanden zijn verwijderd,
waarna de binnenmuren zijn gewit. De
houten lambriseringen van de kerkban
ken voor de kerkenraad zijn gebruikt om
aan weerszijden van de preekstoel de
radiatoren van de centrale verwarming
aan het gezicht te onttrekken.
De voor het beheer en het onderhoud
verantwoordelijke Stichting Monumenten-
behoud Groede heeft de exploitatie van
het gebouw ondergebracht bij de op een
breder vlak opererende Stichting Groede.
Ontvangsten van groepen bezoekers,
kleinschalige concerten, uitvoeringen en
exposities zorgen voor tevredenheid over
de gang van zaken. Ook van de moge
lijkheid om in de kerk zowel burgerlijke
als kerkelijke huwelijken te sluiten wordt
gebruik gemaakt.
Het nu goed toegankelijk gemaakte
gedeelte van de kerk boven het plafond
is na de restauratie gedurende een aan
tal maanden per jaar het domein van de
gierzwaluwen. Door de werkgroep Gier
zwaluwbescherming Nederland zijn daar
31 nestkastjes gebouwd, die via speciaal
ontworpen dakpannen van buitenaf voor
de gierzwaluwen toegankelijk zijn. Na
een aarzelend begin blijkt dit initiatief
succesvol te zijn. Al is het niet spectacu
lair, het gebruik van de broedgelegen-
heid door de gierzwaluwen neemt steeds
verder toe. Een prachtige bijdrage aan
goed faunabeheer. De verrichtingen van
de vogels zijn beneden op een monitor
te volgen.30
Op vrijdag 23 april 1999 vond op feeste
lijke wijze de opening als cultureel cen
trum plaats. Al met al zien we hier in
Groede een zeer positief voorbeeld hoe
het een kerkgebouw, dat noodgedwon
gen zijn oorspronkelijke functie niet kan
behouden, verder kan vergaan.
Bronnen en literatuur
Zeeuws Archief (Z.A.), Evangelisch-Lutherse
Gemeente Groede, toegang 42.
J.C. de Hooge, "De Lutherse kerk in Zeeland", in
Zeeuws Tijdschrift, 1979, II.
J.A. Keijmel, "De Salzburgers en hun kerk in de
Molenstraat te Groede", in Mededelingen van de
Heemkundige Kring West-Zeeuwsch-Vlaanderen,
december 1972.
P. de Kok, "De Saltsburgsche emigranten in het land
van den Vrije van Sluis ten jare 1733, en de Luther-
sche gemeente te Groede", in Cadsandria,
Zeeuwsch-Vlaamsch Jaarboekje voor het jaar 1857,
Schoondijke, 1857.
C.J. de Kruijter, "Groede", in Th. A. Fafïé e.a. (red.),
Hoe het Lutherde in Nederland. De geschiedenis
van de Lutherse gemeenten in Nederland, deel 2,
Woerden, 1997, pag. 134-141.
J.N. Pattist. De trek der Saizburgsche emigranten
naar Zeeuwsch-Vlaanderen, Huis ter Heide, 1927.
J.C. Schultz Jacobi, Nederland en de Evangelische
Saltzburgers, Bijdragen tot de geschiedenis van
West-Zeeuws-Vlaanderen nr. 10,1981.
Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland, Inventa
risatierapport voormalige Evangelisch Lutherse
Gemeente te Groede, Utrecht, 1997.
I.H. Vogel-Wessels Boer, "De Lutherse kerk te Zierik-
zee", in Bulletin Stichting Oude Zeeuwse Kerken
nummer 19, september 1987.
L. Zoodsma (red.), Luthers Zeeland, Middelburg,
1992.
Met dank voor de verstrekte informatie aan mevrouw
A. Hoofdman en de heren H. Middendorp, G. Prang
en J. Scheele.
Noten
1Confessie van Augsburg: geloofsbelijdenis van
de Evangelischen in Duitsland, ingediend op de
Rijksdag te Augsburg op 25 juni 1530.
2. Zoodsma, pag. 37.
3. Pattist, pag. 12.
4. Pattist, pag. 22.
5. Pattist, pag. 24.
6. Pattist, pag. 35-36.
7. Keijmel.
8. Schultz Jacobi, pag. 63.
9. De Kok, pag. 137.
10. Schultz Jacobi, pag. 76.
11Zoodsma, pag. 25.
12. In 1605 nam de kerkenraad van de gemeente
te Amsterdam het initiatief tot het (met vijf
andere gemeenten) houden van een Generale
Synode op 30 augustus 1605. De band die de
lutherse gemeenten hierdoor kregen, was nog
zeer los, maar de betekenis van deze synode
was vooral hierin gelegen dat Amsterdam feite
lijk als leidende gemeente werd erkend. De
Amsterdamse gemeente heeft zich in deze
functie gehandhaafd tot in het begin van de
twintigste eeuw.
13. De Kok, pag. 142 en 151 (noot 20).
14. De Kok, pag. 144 en 152 (noot 22).
15. J.C. Schultz Jacobi, "Kerkelijke zegels, in vroe
ger en later tijd gebruikt bij de Luthersche
gemeenten in de Nederlanden en in de Neder-
landsche Overzeesche Bezittingen", in Navor-
scher 1858, pag. 217-224.
16. Kopie in het bezit van J. Scheele te Nieuwvliet.
17. Zeeuws Archief (Z.A.), archieven Evangelisch-
Lutherse Gemeente Groede, inv.nr. 2, pag. 151.
18. Z.A., archieven Evangelisch-Lutherse Gemeen
te Groede, inv.nr. 1
19. De Kok, pag. 145.
20. Z.A., archieven Evangelisch-Lutherse Gemeen
te Groede, inv.nr. 1, pag. 53; rapport Stichting
Kerkelijk Kunstbezit in Nederland.
21. Z.A., archieven Evangelisch-Lutherse Gemeen
te Groede, inv.nr. 2, 18 november 1782, 29
december 1782.
22. Z.A., archieven Evangelisch-Lutherse Gemeen
te Groede, inv.nr. 4, 9 november 1817; De Kok,
pag. 146.
23. Z.A., archieven Evangelisch-Lutherse Gemeen
te Groede, inv.nr. 6, 16 februari, 8 mei en 17
oktober 1836; J.H. Kluiver, "Historische orgels
in Zeeland", in Archief, Koninklijk Zeeuwsch
Genootschap der Wetenschappen, 1976, pag.
144.
24. De Kok, pag. 146.
25. Migratie Courant 31 juli 2003, pag. 9, uitgave
van het Zeeuws Archief.
26. Z.A., archieven Evangelisch-Lutherse Gemeen
te Groede, inv.nr. 2, 8 december 1776.
27. Z.A., archieven Evangelisch-Lutherse Gemeen
te Groede, inv.nr. 2, 31 mei 1784.
28. Z.A., archieven Evangelisch-Lutherse Gemeen
te Groede, inv.nr. 2, 6 november, 10 november
en 24 november 1776.
29. Z.A., archieven Evangelisch-Lutherse Gemeen
te Groede, inv.nr. 2, pag. 151inv.nr. 77.
30. De stuwende kracht achter het project voor de
gierzwaluwen is G. Prang te Nieuwvliet. Voor
het gierzwaluwenproject in de kerk te Baarland,
zie bulletin nr. 49, pag. 11-12.
