16
om de schoolmeesters op het hart te
binden dat zij de kinderen in de catechis
mus moeten onderwijzen.
In een volgende vergadering komt de
toename van het aantal wederdopers
"die Poortersnering deden, zonder Gilde
niet alleen het gewone volk zich schuldig
maakt aan dronkenschap blijkt uit de vol
gende zaak. Marcus de la Palma, ouder
ling, komt niet meer in de vergaderingen
en vanwege openbare dronkenschap
mag hij niet deelnemen aan het Avond-
Tekening uit de achttiende eeuw van de in 1575 afgebroken West-
monsterkerk. (Z.A., Z.G., Z.I., II 582)
De Nieuwe Kerk werd in 1575 in ge
bruik genomen voor de gereformeerde
godsdienstoefeningen. (Z.A., Z.G., Z.I.,
II 548)
te obidieeren of den Prins of stad te
sweren" aan de orde. "Uit vreese oft op
zijn Munstersche mochte toegaan" wordt
de stadsregering gewaarschuwd en ver
zocht alle inwoners van de stad een eed
te laten afleggen. Enige weken later ont
staat er lichte paniek na ontvangst van
een brief uit Engeland. Daar zouden op
koninklijk bevel alle wederdopers die
geen lid waren van de gemeente worden
verbannen. Volgens de consistorie van
de Duitse kerken in Engeland zullen zij
met schepen vol naar Walcheren komen.
De predikant gaat met de brief naar bur
gemeester De Jonge en verzoekt hem
dringend de magistraat erop te laten toe
zien "dattet ons geen Munstsche morde-
rie uitquame, maar dat zij zo met de ede,
als met andere middelen defecte be
dwongen." De stadsregering belooft hen
de eed te laten afleggen.
Het actaboek
als chronique scandaleuse
Naast alle organisatorische zaken heeft
de kerkenraad zijn handen vol om de
gemeente op het rechte pad te houden.
Talloos zijn de mensen die openbare
schuldbelijdenis doen of uitgesloten wor
den van het Avondmaal vanwege onder
andere overspel of dronkenschap. Dat
maal. Men zit met deze kwestie behoor
lijk in zijn maag. Gelukkig wordt De la
Palma door de prins benoemd in de
admiraliteit te Vlissingen en kan de zaak
aldus worden opgelost. In de kerk zal
een verklaring worden voorgelezen
waarin staat dat De la Palma door zijn
benoeming niet in Middelburg kan blijven
wonen en zijn ouderlingschap opgeeft.
Moeilijk heeft de kerkenraad het ook met
een man die aan de Franse predikant
verteld heeft dat de Nederduitse consis
torie het goed vindt dat een jonge man
die een oudere vrouw heeft een jonge
bijzit neemt om zijn lusten te bevredigen.
Het laatste voorbeeld betreft de apothe
ker Gregorius Gillisz. die door de kerken
raad wordt gedagvaard omdat hij op zijn
eigen bruiloft heeft gedanst. Zijn verweer
luidt als volgt. Hij had enige speellieden
ingehuurd om psalmen te spelen om
God te loven. Buiten zijn wil om dansten
de jongelui en ging hij, meegesleept
door de melodie, ook dansen. Als straf
moet hij deze "ijdele glorie en schanda
leuze daad" openlijk in de kerk bekennen.
Besluit
Bij het lezen van het actaboek wordt dui
delijk dat in ruim een jaar tijd een enorme
prestatie is geleverd en dan voornamelijk
door Geleijn Jansz. d'Hoorne en de pro
visionele ouderlingen. Want als Casper
van der Heyden in Middelburg komt, is
de Noordmonsterkerk ingericht, een lid
maten-, begrafenis- en doopregister
opgezet, zijn diakenen verkozen en een
koster, grafdelver en een ziekenbezoeker
aangesteld. Daarnaast is D'Hoorne
zowel preses als secretaris van de ker
kenraad. Het eerste actaboek van Mid
delburg is dan ook door hem geschreven
en eindigt na zijn overlijden op 26 juli
1575.
J. Kuipers (eindredactie), De onderkant van de
Markt. De Westmonsterkerk van Middelburg in
archeologie en historie, Abcoude 2000.
F. Nagtglas, De algemene kerkeraad der Neder-
duitsch-Hervormde gemeente te Middelburg van
1574-1860. Met eene inleiding en aantekeningen,
Middelburg 1860.
C. Rooze-Stouthamer, Hervorming in Zeeland (ca.
1520-1572), Goes 1996.
R Sijnke en T. van Gent, Geestelijken, regenten en
kooplieden. Middelburg in de 20ste eeuw, Zaltbom-
mel 1994.
I.H. Vogel-Wessels Boer, 'De Sint-Pieterskerk in Mid
delburg', in: Zeeland, tijdschrift van het Koninklijk
Zeeuws Genootschap der Wetenschappen, jrg. 8,
no. 4 (1999).
Zeeuws Archief, Acta en Handelingen ende beslui
ten die in den Consistorie der Gereformeerde kerke
Christi in Middelburg, aanwinst 1961.25.
