15
dat hij verhinderd zou zijn bij de verkoop.
Hij wilde kenbaar maken dat hij de ver
koop slechts zou toestaan voor de som
van 1.000,-. Wanneer dat bedrag niet
gehaald zou worden, zou hij zich onthou
den van elke volgende verantwoording.
De verkoop bracht slechts 682,76 op.
De koper was Anthonie Foudraine, aan
nemer te Goes.
In 1881 berichtten B en W van 's-Heer
Abtskerke dat zij niet de muur rondom
het kerkhof zouden onderhouden. Zij
waren daar geen eigenaar van.
De toren werd vóór of op 1 oktober 1882
afgebroken. Op 18 augustus 1882 werd
Harthoorn toegestaan de zijkanten van
het zuidelijk deel van het kerkhof te
Baarsdorp te gebruiken, waar niet begra
ven was, onder voorwaarde dat hij dat
gedeelte waar de kerk gestaan had,
goed in orde zou brengen.
En zo ging het kerkje, dat in oorsprong
de kapel zou zijn geweest van het grote
slot aldaar, roemloos ten onder!
Door wie is het in de inleiding
vermelde document opgesteld?
Wat de wijze van behandeling van de
materie betreft, is mij duidelijk dat dit niet
Adolph Mulder is geweest, degene die
wij altijd tegenkomen wanneer een
belangrijk monument als deze kerk wordt
afgebroken. Zou het Adolph Mulder zijn
geweest, dan zouden wij in het bezit
gekomen zijn van veel saillante details,
plattegronden etc.
Ook hadden de officiële stukken over de
voorgenomen afbraak Den Haag niet
bereikt. In het dossier werden geen
begeleidende stukken aangetroffen, ook
geen afbeeldingen.
Dan kunnen wij de vraag stellen door
wie het document dan wel werd opge
steld, of op wiens verzoek. Het gaat in
ieder geval niet om een persoon die
niets van de bouwkunst afwist. De per
soon in kwestie had een verreikende
belangstelling voor het monument, getui
ge de moeite die hij heeft genomen om
de maten precies door te geven. Ook
blijkt uit de terminologie dat hij kennis
had op het gebied van de oudere bouw
kunst. Hij gebruikte termen als tracering,
profilsteen en contrefort. Het feit dat de
beschrijving in het Haagse dossier
terecht is gekomen, toont aan dat het als
gegeven over de gesloopte kerk belang
rijk werd gevonden.
Het document is belangrijk
De beschrijving is des te belangrijker
omdat er weinig ander materiaal voor
handen is. Er is een gezicht op Baars
dorp, een aquarel door G. Braam van
circa 1870/' waarop de kerk onvolledig
staat vanwege de bomenrij op de voor
grond. Voorts is er de reeds genoemde
foto van Bauer uit 1880. Naar deze foto
In de kerk van Baarsdorp lag een kleine zerk uit
1515 van C. Symons. Na de sloop van de kerk is
deze zerk overgebracht naar 's-Heer Arendskerke
en daar onder de toren geplaatst. (Gemeentearchief
Goes)
is een tekening gemaakt door J. Tram
per. Van Tramper zijn geen bijzonderhe
den bekend, behalve dat hij "een soort
gelijke tekening heeft gemaakt van het
eveneens afgebroken kerkje van
Sinoutskerke, gesigneerd J. Tramper
1922. Tramper kan het kerkje in Baars
dorp nooit gezien hebben. Hij zal zijn
tekening gemaakt hebben naar een foto
die vlak voor de afbraak in Baarsdorp
gemaakt is. Die foto heeft altijd gehan
gen in de consistoriekamer van de kerk
van 's-Heer Arendskerke."6
De kerk in de literatuur
Er wordt in de literatuur niet uitvoerig
aandacht aan de kerk besteed wat het
bouwkundig aspect betreft. Wat vooral
ter sprake komt, is de relatie met het
geslacht Van Borssele van Baarsdorp en
de veronderstelde oorsprong als 'slot
kapel' door degenen die over de voorma
lige kerk schrijven. Zij repeteren eikaars
uitspraken meermalen. Dit kunnen wij
constateren naar aanleiding van hetgeen
hierover in de kronieken vermeld wordt.''
De enige die een kritische noot plaatst,
is C. Dekker, die twijfelde aan de juist
heid van het stichtingsjaar 1232.
Aparte aandacht verdient het onderzoek
van P.A. Harthoorn, Baarsdorp. Heerlijk
heid. Poeldorp. Monument: de geschie
denis van een gehucht in de gemeente
Borsele.B Hij besteedt veel aandacht aan
de bewoners van Baarsdorp, maar
brengt ook de kerk ter sprake.
Latere geschiedenis van de kerk
na de dertiende eeuw
Over de geschiedenis van de al of niet
dertiende-eeuwse oorsprong van de kerk
is weinig bekend. Er lagen twee grafste
nen, volgens de Voorlopige lijst van
monumenten uit 1922. Ten eerste een
kleine zerk uit 1515 van C. Symons.6 Na
de sloop van de kerk is deze zerk onder
de toren van 's-Heer Arendskerke
geplaatst. Ten tweede een zerk met
merk van het familiegraf van Meeuwse,
secretaris van Baarsdorp 1656, die na
de sloop in het zuidelijk kerkportaal werd
geplaatst.
De ambachtsheren Van Borssele van
Baarsdorp bereikten in het eerste kwart
van de vijftiende eeuw een hoogtepunt
van macht en aanzien met als middel
punt hun huis te Baarsdorp. Even buiten
de kasteelmuren stond de kerk die, naar
men zegt, dienst deed als slotkapel. In
de zestiende eeuw stierf het geslacht
Van Baarsdorp uit door gebrek aan man
nelijke nakomelingen.'0 Daarna ging het
ambacht geleidelijk in handen van ande
re families over.
Eind zeventiende eeuw noemde Smalle-
gange het dorp en heerlijkheid "voor
maels schoon en groot, maar nu zeer
vermindert, waeraen van outs een heer
lijk kasteel heeft gelegen dat tegenwoor
dig gants is vernietigt."
Hartshoom brengt de zeventiende- en
achttiende-eeuwse kerkrekeningen ter
sprake. Hij zegt dat Baarsdorp nooit een
eigen predikant heeft gehad nadat het
protestantisme in 1578 zijn intrede
deed."
Het kerkje werd in opdracht van de
ambachtsheren in 1744 geschikt
gemaakt voor de protestantse eredienst.
Een nieuwe preekstoel en een zitbank
voor de ambachtsheren met het wapen
van Baarsdorp ('s Heere Zitting) werden
gemaakt.
Architect J. Verheul restaureerde in 1906
de kerk van 's-Heer Arendskerke. Hij trof
daar aan een herenbank uit 1759 met
