18
steropeningen, zeer zwak is te noemen.
Hij voegt hieraan toe dat het boogfries in
de late Middeleeuwen en de vroege
gotiek vaak werd toegepast, maar dan
meestal met rondboogjes. De spitsboog-
jes wijzen volgens Van Doorn toch meer
op later tijden. Zeker geldt dit in afgele
gen gebieden waar ontwikkelingen nu
eenmaal later tot stand plegen te komen.
Het zou ook kunnen bewijzen dat de
kerk of dat deel van de kerk later is
gesticht dan de genoemde jaartallen
aangeven, hetgeen het meest voor de
hand zou liggen.
De kenmerken die de kerk op de foto
vertoont, zijn die van een jongere kerk,
hetgeen door diverse schrijvers is opge
merkt. M.J. Burger, die een artikel
schreef over torens in Zuid-Beveland, 'a
merkte op dat de Bevelandse torens
allemaal uit de veertiende of vijftiende
eeuw stammen. Een meer nauwkeurige
datering is niet eenvoudig, daar archief
materiaal geheel ontbreekt.
De afbraak van de kerk te Baarsdorp
heeft wel indruk gemaakt
In de Nieuwe Goessche Courant van 31
augustus 1880 stond het volgende:
"Door kerkvoogden van de Ned. Her
vormde gemeente 's-Heer Arendskerke-
Baarsdorp is, na bekomen machtiging
van het Provinciaal kerkbestuur, besloten
het kerkgebouw te B., dat zodanig in ver
val is geraakt dat aan geen herstel meer
gedacht kan worden in September a.s.
voor afbraak te verkopen. Deze kerk, die
uit vroegere eeuwen dagtekent, werd
voor de Hervormde eredienst ingewijd
op de 1ste Pinksterdag 18 mei 1755.
In 1869, met het plaatsen van het orgel
in 's-Heer Arendskerke, werd het
gebouw van enige banken ontdaan en
doelloos. De toren, die aan de gemeente
's-Heer Abtskerke behoort, zal blijven
staan. Eenige in de kerk aanwezige graf
zerken doen denken aan de vroegere
grootheid van B.; enkele daarvan bedek
ken, naar het schijnt, de overblijfselen
van leden van het aanzienlijk geslacht
der Van Borsselen."
In dezelfde krant van 7 september 1880
over het slopen van de kerk: "In 1857
onder één bestuur te 's-Heer Arendsker
ke gebracht geworden, ten einde beider
belangen te bevorderen, maar niet om
het kerkgebouw te B. te laten verrotten
en volstrekt niet om een en ander als
eigendom of in vruchtgebruik uitsluitend
ten behoeve van de kerk te 's-Heer
Arendskerke te verbruiken; dit staat
vast."
Architect J. Verheul Dzn. schreef in het
Bouwkundig Weekblad van 1906: "Het
noodlottige besluit werd uitgevoerd om
dat schilderachtige dorpskerkje van
Baarsdorp, op 20 minuten gaans van
's-Heer Arendskerke gelegen, te slopen.
Bestaande foto's wijzen er nog op wat
een juweeltje van landelijk kerkbouw
daar gesloopt is geworden, en waarom?
Een foto van Baarsdorps kerkje in de
consistoriekamer van 's-Heer Arendsker
ke blijft tot het nageslacht van het verle
den getuigen" (p. 727).
In de Provinciale Zeeuwse Courant van
7 december 1963 was te lezen: "Het
fraaie kerkje van Baarsdorp dat werd
afgebroken, toen er steeds minder
gezinnen bleven in Baarsdorp. Wat nog
rest is het vervallen en verweerde muur
tje rond de kerk. Met het verdwijnen van
de kerk is de 'ziel' van Baarsdorp verlo
ren gegaan. Wat bleef zijn de herinnerin
gen."
Noten
1Ministerie van Binnenlandse Zaken, afd. Kun
sten en Wetenschappen 1875-1918, no. 800
('s-Heer Abtskerke, kerk en toren).
2. Natuurlijk kwam het wel vaker voor dat een
anoniem schrijven in de archieven van het
ministerie van Binnenlandse Zaken terecht
kwam. Zo is er uit dezelfde tijd een anoniem
schrijven uit Lingen (Duitsland) over het
gedenkteken van LP. van der Spiegel, raad
pensionaris van Zeeland, aldaar geplaatst op
het kerkhof. Nationaal Archief, Ministerie van
Binnenlandse Zaken, afd. K. en W. 1875-1918,
no. 92, jaar 1879, 21 november). Zie ook Frans
Vos, 'Het graf van een Goese burgemeester in
Duitsland', Zeeland, 2003, 12.2, p. 69-72.
3. Gemeentearchief Goes, archieven hervormde
gemeente's-Heer Arendskerke 1583-1951, inv.
nr. 204 en 206.
4. Notarieel archief Karseboom, verkoop roerend
goed 22 september 1880; 21 oktober 1880.
5. Geerard Braam, schilder en tekenaar te Goes.
Hij was de zoon van Willem Braam, die stads-
tekenmeester was en lid van het eerste bestuur
van de tekenschool. Geerard volgde zijn vader
op in 1846 als onderwijzer aan de stadsteken-
school en bleef dat tot de opheffing in 1853.
Johan Boogaard, 'De Goese Tekenschool', De
Spuye200153 Encyclopedie van Zeeland.
6. Vriendelijke mededeling van de heer P.A. Hart-
hoorn.
7. De heerlijkheid Baarsdorp en/of het kerkge
bouw worden onder andere genoemd in de vol
gende bronnen:
- M. Smallegange, Cronyk van Zeeland, 1696,
p. 399-400. "Wolphart van Borsselen was de
eerste Heer van Baarsdorp. Hij overleed in
1232."
- J. ab Utrecht Dresselhuis, Wandelingen door
Zuid en Noord Beveland in den ouden tijd,
1832, p. 31"De nog aanwezige kerk was oor
spronkelijk de slotkapel, doch heeft niets
merkwaardigs. Hare inwijding moet tussen
1232 en 1234 hebben plaats gevonden, want
Wolfert van Borssele van Baarsdorp, die in
1232 stierf, werd nog te Hoedekenskerke
begraven, doch zijn zoon en naamgenoot, die
in 1234 ontsliep, reeds te Baarsdorp,"
- A.J. van der Aa, Aardrijkskundig Woorden
boek der Nederlanden, 1840, p. 25. "Men heeft
er (Baarsdorp) een vervallen kerk, die oor
spronkelijk tot slotkapel diende en lussen 1232
en 1234 moet ingewijd zijn, want Wolfert van
Borsele van Baarsdorp, die in 1232 stierf, werd
nog in Hoedekenskerke begraven, maar zijn
zoon en naamgenoot, welk in 1234 ontsliep,
reeds te Baarsdorp."
- M. F. Lantsheer en F. Nagtglas, Zelandia lllu-
strata; verzameling van kaarten, portretten, pla
ten enz., betreffende de oudheid en de
geschiedenis van Zeeland, toebehoorende aan
het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschap
pen, 1880. "De vervallen kerk van Baarsdorp,
volgens een aantekening van Mr. S. de Wind
schijnt de slotkapel te zijn geweest. Tussen
1232 en 1234 gesticht."
- Tentoonstelling Zeeuwse monumenten, 1893.
De Stuers merkte op dat de kerk vermoedelijk
vroeger een hofkapel is geweest, omstreeks
1232 ingewijd, doch de latere bouw schijnt uit
de vijftiende eeuw te zijn.
- Op Arends vleugels 1583-1983. 400 jaar Her
vormde gemeente 's-Heer Arendskerke, 1983,
p. 13. "De kerk van Baarsdorp was in het begin
van de 13de eeuw gebouwd. Een geschied
schrijver uit de 17de eeuw vermeldt, dat er in
de kerk van B. een grafsteen zou liggen van
Wolfert van Borsselen uit 1234. Ook wordt de
naam van Jacoba van Beieren wel genoemd in
verband met het stichten van die kerk."
- A.I.J.H. Schellart, Slotkapellen in Nederland,
1984, p. 9. Schellart noemt de slotkapel Baars
dorp, daterend uit 1234.
- Encyclopedie van Zeeland, deel 11982, p.
82. De kerk, oorspronkelijk slotkapel, is gesticht
tussen 1232 en 1234.
- C. Dekker, Zuid-Beveland: de historische
geografie en de instellingen van een Zeeuws
eiland in de middeleeuwen, 1971, voetnoot p.
345. Volgens Dekker werd de kerk in de der
tiende eeuw nog niet vermeld.
- L.J. Abel man, De Middeleeuwse dorpskerken
van Zuid en Noord Beveland, 1983, p. 46. De
parochie Baarland was vóór 1234 gesticht. Het
koor was rechthoekig gesloten (eerste helft of
begin veertiende eeuw). Toren H-vormig grond
vlak, ingesnoerde spits (tweede helft veertiende
eeuw). Schip tegen de toren gebouwd. Vier tra
veeën (eind veertiende eeuw).
- J. de Ruiter, Nisse en 's Heer Abtskerke in
oude ansichten, 1985. "Op de daar (Goese
Archief) aanwezige tekening van de kerk te
Baarsdorp van J. Tramper werd 1332 als bouw
jaar opgegeven, kennelijk een drukfout, maar in
feite was de drukker wellicht niet zo ver mis."
-RA. Harthoorn, Baarsdorp, Heerlijkheid, Poel
dorp, Monument: de geschiedenis van een
gehucht in de gemeente Borsele, 1986. De
suggestie dat het kerkje van Baarsdorp oor
spronkelijk de slotkapel van het kasteel te
Baarsdorp geweest is, kan waar zijn maar is
evenmin bewezen.
Harthoorn merkt op dat er eigenlijk niets defini
tief over het kerkje te melden is tot het begin
van de veertiende eeuw. Het duurt tot het begin
van de vijftiende eeuw voor er meer informatie
over deze kerk te vinden is en dan nog spora
disch. Het gebouw was toen in gebruik en er
bleek zich een Maria-altaar te bevinden.
8. Canterbury, 1986/Goes Heemkundige Kring De
Bevelanden, 1989.
9. Cornelis Simonsz., wiens zerk in het kerkje
gelegen heeft, heeft de heer Hartshoorn kun
nen identificeren; hij was waarschijnlijk de zoon
