r
10
In Nisse zijn in de westmuur van de
sacristie twee piscina's aangebracht. De
ene is een hoge spitsboognis met een
weinig verdiept bovendeel en een vier
kant bekken met afvoer in de hoek. De
andere ernaast is een eenvoudiger uitge
voerde korfboognis, waarvan de bodem
bestaat uit een plaat natuursteen, met in
Nisse. Dubbele piscina in de sacristie. De linker
heeft een hoge spitsboognis, een ketelhaak en
een vierkant bekken met afvoer in de hoek. De
rechter heeft een eenvoudige korfboognis en
een ronde afvoer in het midden van het bekken.
het midden een trechtervormig rond gat.
Het is een fors gat waar men water in
kon gieten, terwijl het gat in de eerste
nis slechts weg kon lopen door een
inkeping in de achterrand. Waarschijnlijk
hebben we hier te maken met een ver
andering in bestemming van de dubbele
piscina in die zin dat de ene diende voor
de afvoer van het water waarmee de
priester zijn vingers reinigde en de ande
re een bestemming had als 'heilig putje'.
Samen vormen ze een fraai ensemble
waardoor deze dubbele piscina in Nisse
tot de toptien van Nederland behoort.
Bekken en ketelhaak
In acht kerken bleet in de piscina het
bekken bewaard. In vijf kerken betreft
dit een rechthoekige plaat natuursteen
met een opstaande rand aan de voorzij
de: Dreischor (sacristie), 's-Gravenpol-
der, Haamstede, Nisse en Wemeldinge.
In. Wemeldinge is de rand afgebroken.
De bekkens in 's-Gravenpolder en Nisse
hebben rondom een opstaande rand.
Deze bekkens hebben in de rand aan de
achterzijde een gat voor de afvoer van
het water door de muur naar buiten op
het kerkhof. In Nisse is dat gat in het
bekken zelf gemaakt en loopt het water
naar beneden in de muur. Een opstaande
rand ontbreekt bij de bekkens in Kloe-
tinge (zijkapel), Kloosterzande (sacristie)
Kloosterzande. Piscina in de sacristie met dub
bele afvoer.
en Sint Maartensdijk, alle drie met ronde
uitsparingen in de bodem. Bij bet bek
ken in de zijkapel in Kloetinge is nu
geen afvoer in de uitsparing aanwezig.
Dit bekken bevindt zich onder het
niveau van de vloer die in deze kerk in
de loop der tijd ca. 75 cm is opgehoogd.
Dit is de reden dat van de piscina in het
koor de bodem niet meer is te zien. In
Veere is in een van de noordelijke zijka
pellen een fors vierkant bekken van don
kergrijze hardsteen op een gemetseld
voetstuk geplaatst. Het kan dienstgedaan
hebben als sacrale waterafvoer, maar het
kan ook een profaan bekken zijn.
In de nis hing dikwijls een lavaboketel
die gebruikt werd voor de wassingen.
Deze had als regel twee S-vormig gebo
gen tuiten die vlak boven de bodem
aanvingen en soms eindigden in een
slangenkop. Als de ketel schuin gehou
den werd stroomde het water eruit. De
ketel kon op twee manieren worden
opgehangen: aan een horizontale stang of
aan een haak in bovenkant. Alleen van
de laatste mogelijkheid vinden we in
Zeeland een voorbeeld, namelijk in
Nisse. De ketelhaak bevindt zich hier in
de 'eigenlijke' piscina met het vierkante
bekken.
Een curieuze variatie van de ketel kan
men aantreffen in 's-Gravenpolder. Hier
is tegen de achterwand van de piscina
een stenen ossekopje aangebracht waar
door men water kan gieten. Het ziet er
erg nieuw uit en is kennelijk een vrije
Dreischor. Piscina in de sacristie. De twee nis
sen rechts dienden mogelijk voor ampullen.
fantasie van de restauratiearchitect. Dat
geldt ook voor het boogje boven de
waterafvoer in het bekken.
Plaats voor de ampullen
Voor de wijn en het water dat met de
wijn vermengd moest worden, gebruikte
men als regel een tinnen kan of ampul
met een dikbuikig benedendeel, een smal
le hals, een gebogen handvat dat vastge
maakt was aan de bovenrand en het buik-
deel, en een klapdeksel. Dikwijls was de
wijnkan op het deksel gemerkt niet een
V(inum) en de waterkan met een A(qu.a).
Voor de plaatsing van de ampullen
waren er verschillende mogelijkheden.
Men kon ze op de bodem van de piscina
zetten, op een stenen lijst of een plank
halverwege de piscina, in een nis in de
zijkant van het altaarblok of in een apar
te kleine nis naast de piscina. Bij drie
piscina's treffen we een kleine nis aan die
we mogelijk als ampullennis kunnen be
schouwen. Dat betreft in het koor van
Dreischor een vierkante nis en in de
sacristie aldaar twee smalle verticale nis
jes. Dat laatste is ook het geval in Ove-
zande.
