19
Het veelbesproken testament
Op 24 maart 1787 liet Maria Coomans
door notaris Cornelis Dijkwel haar testa
ment opmaken. Dat was overigens niet
de eerste keer. Notaris Dijkwel had dat
viermaal eerder gedaan en wel op 19
januari 1763, op 26 juli 1765, op 25 juli
1772 (kort 11a het overlijden van haar
oude schulden af te lossen en van haar
hofstede in Wemeldinge, de Stelhoeve.
Met de daarbij behorende 107 gemeten
grond was het de garantie voor de kerk
meesters dat uit de pachtopbrengst voor
een lange reeks van jaren het onderhoud
van de kerk betaald zou kunnen worden.
Twee voorwaarden stelde Maria Coo-
volledig over het hoofd gezien. We
moeten daarbij letten op dc datum waar
op de orgelclausule in het testament
werd opgenomen, 24 maart 1787. Dat
was een maand voordat het orgel in de
kerk van Kloetinge in gebruik werd
genomen. Maria Coomans was zeer
goed op de hoogte van alles wat zich in
broer Jacobus) en op 6 december 1776
(kort na het overlijden van haar zwager
Cornelis Lopsse). We weten niet op
welke punten het laatste testament af
week van de vorige omdat de tekst daar
van niet is overgeleverd. Wel zijn we
ervan overtuigd dat de bewuste orgel
clausule in het testament van 1787 nieuw
was.+5
Wat was er gaande? We zagen al dat de
betrokkenheid van de ambachtsvrouw
bij Wemeldinge groot was. Dit gold
zeker en vooral voor de kerk. Het was
een kerk die sinds jaar en dag armlastig
was, zodanig dat schulden die in het ver
leden waren aangegaan niet konden
worden afgelost. Dan was er verder de
dreiging van verval van het kerkgebouw
omdat de middelen voor adequaat
onderhoud ontbraken. Maria Coomans
beschouwde het als haar plicht om voor
de kerk voorzieningen te treffen, vandaar
het legaat in haar testament. Dit hield
een schenking in van 700 ponden
Vlaams (1.906,- euro), bestemd om de
Het interieur van de kerk te Wemeldinge met
het in 1958 in gebruik genomen orgel. Het
instrument was in vergelijking met de oor
spronkelijke toestand (in de kerk te
Kruiningen) drastisch verbouwd en ingekrom
pen. In 1990 is het in de originele staat terug
gebracht. (Foto M. de Goffau, 1982)
mans aan de kerkmeesters: de Stelhoeve
mocht nooit worden bezwaard of ver
kocht en in de kerk mocht voor reke
ning van de kerk nooit een orgel ge
plaatst worden. Het kostte de kerkmees
ters geen enkele moeite deze voorwaar
den te accepteren.46
Wat was nu de gedachte achter de in
latere jaren zo gewraakte orgelclausule?
Dominee J.G. van Ieperen, die in T951
in Wemeldinge zijn intrede deed, heeft
zich er direct na zijn komst uitvoerig in
verdiept, met als resultaat een aantal min
of meer aanvechtbare veronderstellin
gen.'"
Eén aspect is daarbij en ook later -
Goes en op de omliggende dorpen af
speelde. Haar buurman op de Grote
Markt in Goes, Zijwert Diederik van dei-
Bilt en diens beweegredenen, kende ze
uitstekend. Ze zal er geen behoefte aan
gevoeld hebben om zich op enigerlei
wijze aan hem te spiegelen.
De tegenstelling kon ook niet groter
zijn. Enerzijds de rijke kerk van Kloe
tinge met de voortvarende en trotse
ambachtsheer, die voor rekening van de
kerk een orgel kon laten plaatsen. De
kosten van de organist en het onderhoud
van het instrument konden gemakkelijk
door de kerk worden opgebracht.
Anderzijds de kerk van Wemeldinge,
zorgenkind voor de bedachtzame en
uiterst behoudende ambachtsvrouw en
voor de kerkmeesters, zeker niet in staat
om de kosten van een organist en het
onderhoud van een orgel op te brengen.
Maria Coomans maakte er korte metten
mee: het was voor Wemeldinge het
allerbeste 0111 niet de last van een orgel
te hebben, zeker als ze er straks zelf niet
