10
de preek was Psalm 127, "Zoo de Heer
het huis niet bouwt".
De bevolking op 't Zand ondervond
volgens de notulen van de kerkenraad
"een eigenaardige toeneming". Dit had
tot gevolg dat 't Zand een heel dorp
werd met een totaal ander karakter dan
het overige gedeelte van de gemeente
Het in 1898 gebouwde evangelisatiegebouw
in de Kerksteeg. (Foto auteur, 2007)
Koudekerke. Bijna niemand van 't Zand
ging naar Koudekerke voor catechisatie,
doop, avondmaal, belijdenis of ter kerke.
In 1900 achtte de predikant dan ook de
tijd rijp om de kerkelijke grens te verleg
gen. Door de grote afstand Koudekerke-
't Zand was hij niet in staat zijn pastorale
arbeid en godsdienstonderwijs naar
behoren te vervullen op 't Zand. Dooi
de kerkenraad werd nog opgemerkt dat
de uitbreiding van 't Zand met een wer
kende bevolking, "die haar deel armlasti
gen oplevert, maar niets in de ondersteu
ning der diaconiekas bijdraagt een gevaar
zal kunnen opleveren voor de geregelde
werking der diaconie".' Na veel heen-
en-weergepraat besloot het Classicaal
Bestuur Middelburg in 190J dat er geen
grenswijziging kwam vanwege bezwaren
van de kant van zowel de kerkvoogden
van Middelburg als van Koudekerke.
Wel stelde het Classicaal Bestuur voor,
ter ontlasting van de predikant, een
godsdienstonderwijzer voor het werk op
't Zand aan te stellen.' Uit financiële
overwegingen was dit onmogelijk. De
geldelijke middelen van de kerkelijke
gemeente waren beperkt waardoor ook
de noodzakelijke uitbreiding van het
Evangelisatiegebouw niet mogelijk was.
Koudekerke kreeg in 1913 een nieuwe
predikant, Fr. Postma, die stelde dat hij
ook de herder/leraar van 't Zand was en
dat hij een keer per maand een morgen
dienst op 't Zand wilde verzorgen.
Tevens moesten de sacramenten in het
Evangelisatiegebouw bediend kunnen
worden. Dit resulteerde erin dat in
augustus 1913 voor de eerste maal Heilig
Avondmaal op 't Zand gevierd werd. De
te gebruiken bekers en schotels werden
geleend van Koudekerke. Voor het ver
voer was een speciale kist vervaardigd.'
Door het plaatsen van een eenvoudig
doopvont kon nu ook gedoopt worden
in het evangelisatiegebouwtje.
De bouw van de kerk
Het aantal inwoners van 't Zand bleef
groeien. Het ruimtegebrek in het Evan
gelisatiegebouw werd steeds nijpender.
In 1913 werd, met de komst van de
nieuwe predikant, een commissie voor
de bouw van een kerk in het leven
geroepen. Van de op 20 september van
dat jaar overleden graaf W.A.van Lynden
had de diaconie van Koudekerke een
legaat van 1.500 gulden gekregen.
Besloten werd onder andere dit legaat,
indien het Classicaal Bestuur Middelburg
zijn toestemming gaf, aan de kerkvoogdij
voor de bouw van de kerk te lenen.
Het aanbod der diaconie om van deze
ten behoeve van de kerkvoogdij ter
bestrijding van de kosten van de kerk
bouw 5.000 gulden tegen 4,5% te lenen
werd juni 1914 aanvaard. De hele som
moest binnen veertig jaar afgelost zijn
met aflossingen van minstens 500 gulden
in de vier jaar.6
De voorbereidingen van de bouw van de
kerk werden voortvarend ter hand geno
men. Op 4 maart 1914 diende de ker
kenraad een verzoek in bij het gemeen
tebestuur van Koudekerke om een kerk
met consistorie te mogen bouwen op 't
Zand op een steenworp afstand van het
Evangelisatiegebouw. Echter met dien
verstande dat, als de te bouwen nieuwe
kerk voltooid was, het bestaande Evange
lisatiegebouw als zodanig zou vervallen.
Op de 18de maart van dat jaar verleende
de gemeente hiervoor toestemming.7
Tijdens de voorbereidingen van de
werkzaamheden raakte de verhouding
tussen de predikant en het college van
kerkvoogden door nu niet meer te ach
terhalen omstandigheden verstoord. De
predikant werd tot zijn leedwezen en
spijt "noch door het college van kerk
voogden noch door dat van kerkvoog
den en notabelen verzocht, ja zelfs
geweerd" vergaderingen betreffende de
bouw bij te wonen. Terwijl hij voor de
bouw van de kerk gedaan had wat hij
kon, en dat vaak op verzoek van de
kerkvoogden."
De bouw verliep voorspoedig en op 7
De voorgevel met de torens van ongelijke
hoogte van de in 1914 gebouwde hervormde
kerk in de Vogelstraat. (Foto auteur, 2007)
december 1914 werd de kerk ingewijd
waarbij de predikant preekte naar aanlei
ding van de gevelsteen "De Meester is
daar en Hij roept u". Het gevelsteentje
was van het Evangelisatiegebouw over
gebracht naar de nieuwe kerk. Dit gevel
steentje is in de jaren dertig vervangen
door een hardstenen exemplaar met
dezelfde tekst en bevindt zich thans in de
Morgenster.
Helaas zijn in de jaren tachtig van de
twintigste eeuw de bouwtekeningen van
de kerk uit het gemeentearchief Koude
kerke uitgeleend en nimmer terugbe
zorgd. In het archief van de hervormde
gemeente Koudekerke is niet veel te
achterhalen over het kerkgebouw. De
notulen van de kerkvoogdij uit die jaren
ontbreken. Het ontwerp was van de 24-
jarige architect Adriaan Machiel Baljeu
uit Middelburg, wellicht met medewer
king van zijn vader Jan Baljeu, bouw
kundige. De bouw werd aangenomen
door de gebroeders Andries en Johannes
Groenenberg, wonende op t Zand.'' De
uitgaven betreffende de bouw van de
kerk bedroegen in 1914/ 14.419,68,—
De benodigde som geld was naast de
lening van de diaconie verkregen door
