Het kerkgebouw aan de Vogelstraat
te Middelburg I.H. Vogel-Wessels Boer
9
scheiden man in oude luister hersteld.
Bij een bezoek aan de kerk valt het
imposante epitaaf beslist op, maar nog
altijd vinden we in de ornamenten tal
van verwijzingen naar het devies van
Coole: "'t Is al werelds." En daarmee
krijgt zelfs de ijdelheid van een epitaaf als
dit een zekere bescheidenheid.
Noten
t. Het bluswater dat in t911 werd gebruikt
kwam rechtstreeks uit de havens van Vlissingen.
2. Sinds 2006: Rijksdienst voor Archeologie,
Cultuurlandschap eil Monumenten.
3. ScheBlitz is een stad in Beieren, Duitsland.
4. A. Tramper, W. Plas-van Rijsoort, met
medewerking van A. Meerman (red.), Zeven
eeuwen Sint Jacobskerk, geschiedenis en restauratie
(Goes 1998), p. Ó7.
5. Een lichtroze fijnkorrelige marmersoort uit
Portugal.
6. Een zwarte marmersoort uit het plaatsje
Mazy, nabij Gembloux (Namur, België).
7. Zijn persoonlijk devies is op verschillende
wijzen bewaard gebleven. Het Koninklijk
Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen
beschikt in zijn collectie over de wandelstok
van Jan Lambrechtsz. Coole waar op de zilveren
knop naast zijn naam en het jaartal 1615 de
tekst "Hier is al werelds, het is al ijdelheid"
staat. (Vriendelijke mededeling van de conser
vator, mevr. drs. C.E. Hevning.) Op het hier
besproken grafmonument bevindt zich een
klein ornament waaruit de tekst "Tis al
werelds" blijkt, Beide zijn een afgeleide van het
beroemde citaat "IJdelheid der ijdelheden, het is
al ijdelheid." (Prediker, hoofdstuk r, vers 2).
8. C.P.I. Dommisse, De geschiedenis van de
Westpoort Ie Vlissingen en de in een ham torens
gevestigde Oudheidskamer, in verhand met de historie
der stad (Vlissingen 1903), p. 59-61.
9. P.K. Dommisse, 'De ambachtsheerlijkheid
van Oud-Vlissingen en de wording van Nieuw-
Vlissingen' In: Archie/ (1910), p. 173.
ro. P.K. Dommisse 1910, p. 173.
11. P.K. Dommisse, 'Eenige grafschriften uit de
afgebrande St. Jacobskerk te Vlissingen, met
archivalische toelichtingen' In: Archief uitge
geven door het Zeeuwsch Genootschap der Weten
schappen 1913p. 7.
T2. Gemeentearchief Vlissingen, Bibliotheek
Van der Os, inv.nr. 2095 Aantekeningen over
Vlissingen door F. Nagtglas uit diens aantekeningen
over Zeeland, (manuscript), p. T4).
t3. Nader onderzoek moet uitwijzen of er een
derde dochter is, zoals wordt geopperd in enke
le bronnen. De mogelijkheid bestaat dat twee
verschillend genoemde dochters Coole één en
dezelfde persoon zijn.
14. Zeeuws Archief [in kopie], j.P. Rethaan
Maearé, Wapenborden en wapens op tombesmonu
menten en grafgesteenten in de kerken van de voor
malige provincie Zeeland tot in ijgS aanwezig
geweest. Afgetekend en opgenomen voor de opruiming
(1798) (manuscript), 5 delen.
De huidige Middelburgse wijk 't Zand
was tot het einde van de negentiende
eeuw een kleine buurtschap die zowel
tot de burgerlijke als de kerkelijke ge
meente Koudekerke behoorde. Vanwege
de toename van het aantal inwoners
kreeg 't Zand in 1914 een eigen kerkge
bouw voor de hervormden aan de
Kerkstraat, nu Vogelstraat, dat tot 1963
als zodanig in gebruik is geweest. Het
gebouw heeft daarna verschillende be
stemmingen gehad, onder andere als
garage. Het ligt in de bedoeling dat er in
de toekomst appartementen in worden
gebouwd.
Het Evangelisatiegebouw
Eind negentiende eeuw groeide het aan
tal inwoners van t Zand. De afstand tus
sen Koudekerke en 't Zand was in die
tijd voor zowel de predikant als voor de
ingezetenen groot. De hervormde predi
kant, ds. L. Hij mans, bemerkte bij huis
bezoek dat de inwoners van 't Zand
weinig naar de kerk in het dorp Koude
kerke gingen waartoe zij kerkelijk be
hoorden. Hier wilde Hijmans graag ver
andering in aanbrengen. Meermalen had
hij over deze kwestie overleg met een
Middelburgse collega. Dit resulteerde in
1897 in de oprichting van een zondags
school in het lokaal van het voormalig
café Even Buiten, gelegen in Vuile Bresje,
vlak bij de molen De Onderneming op 't
Zand. Bovendien werd in dit lokaal in
de winter van i897/'98 een keer per
week 's avonds bijbellezing gehouden.
Aan de zondagsschool namen ongeveer
veertig kinderen deel en de lezingen
werden goed bezocht. Hoewel de huur
van het lokaal laag was, 75 gulden per
jaar, kon dit nauwelijks opgebracht wor
den. Hijmans vatte daarom het plan op
dat 't Zand een eigen gebouwtje moest
hebben. In de zomer van 1897 voerde
hij hierover gesprekken met de burge
meester van Koudekerke, W. de Bruyn
van Melis- en Mariekerke, mevrouw
Van Doorn, inwoonster van Koudeker
ke, en met de oud-burgemeester van
Koudekerke, graaf W.A.van Lynden, die
op kasteel Ter Hooge woonde. Bij deze
personen vond Hijmans sympathie en
geldelijke steun voor zijn plan. I11 januari
1898 richtte hij zich in een schrijven tot
de kerkvoogdij waarin hij uiteenzette
hoe belangrijk het voor het kerkelijk
leven op 't Zand was dat men de be
schikking had over een eigen gebouwtje.
Zijn vraag was of de kerkvoogdij, als dit
gebouw er kwam, het als eigendom
wilde aanvaarden en of zij bereid was
een som geld ten laste van de kerkelijke
gemeente daarvoor op te nemen. De
kerkvoogdij wilde in deze kwestie niet
zelfstandig beslissen en schoof het door
naar een gezamenlijke vergadering van
kerkenraad en kerkvoogdij. Na een
lange deliberatie werd besloten tot de
bouw van een lokaal. De predikant deed
de belofte naast de 550 gulden die hij al
toegezegd gekregen had, zoveel mogelijk
giften in te zamelen. Daartoe werd
onder andere een advertentie in de
Nieuwe Zondagsbede geplaatst, werden
persoonlijke verzoeken gedaan en werd
er gecollecteerd. Het resultaat was dat de
predikant de kerkvoogdij kon mededelen
dat er T.050 gulden beschikbaar was. De
kosten voor de bouw waren op circa
1.400 gulden geraamd. De burgemeester
beloofde persoonlijk het ontbrekende
geld voor te schieten tegen een rente
van 3,5 procent. De kerkvoogdij besloot
daarop 600 gulden te lenen.'
Van timmerman J. de Troye, wonende
op t Zand, werd een perceel grond
gekocht gelegen in Vuile Bresje.2 De
Troye nam aan hier een lokaal te bou
wen dat binnenwerks 9,5 meter lang, 6
meter breed en 4 meter hoog was, en
tevens negen lange banken te maken.
Voor de inrichting werd een "lief bruik
baar" serafine-orgel aangekocht. De
Evangelische Vereeniging Zeeland
schonk een katheder die vroeger in ge
bruik was geweest te Aardenburg. Het
gevelsteentje met de tekst "De Meester
is daar en Hij roept u" (Joh. 11:28) werd
door de aannemer De Troye geschon
ken. De totale bouwkosten met inrich
ting bedroegen ongeveer 1.725 gulden.
In aanwezigheid van genodigden en
inwoners van 't Zand wijdde ds. Hijmans
op Hemelvaartsdag, 19 mei 1898 het
Evangelisatiegebouw in. Onderwerp van
