16
Behalve de beelden van de twaalf aposte
len bevinden zich in de kerk schraag-
beelden van de vier westerse kerkvaders
Gregorius, Hieronymus, Ambrosius en
Augustinus. Ze zijn onopvallend ge
plaatst in de hoeken van het midden
schip, waar trekbalken ontbreken onder
de strijkgebinten.
De Sint Odulphnskerk te
Yerseke is gebouwd tussen
1450 en 1500. In de middag
van 16 mei 1940 vond in
een poging om de Duitse
opmars te stuiten door
Franse oorlogsschepen een
artilleriebeschieting op het
dorp plaats. Behalve dat
grote schade aan veel wo
ningen werd toegebracht,
veranderde de kerk hierbij
in een ruïne. Dit betekende
een onherstelbaar verlies
van een grote hoeveelheid
gewelfsculpturen. In de
Voorloopige lijst. (1922) lezen
we erover: "Inwendig hou
ten tongewelf met drie-en-
dertig houten beeldjes
onder de ribben (hiervan
zijn er vier door gipsafgiet
sels vervangen, drie aan de
N.-o.-zijde en een aan de
N.-w.-zijde van het dwars-
pand)." 33 houten beeldjes
is, in vergelijking met ande
re kerken, een onvoorstel
baar aantal. Het in kunsthis
torisch opzicht grote belang
van de kerk te Yerseke
wordt erdoor onderstreept. Geen enkel
beeldje bleef ervan bewaard.
Van de werkelijke toedracht van de
ramp in de meidagen van 1940 zouden
we niets weten, ware het niet dat de
Yersekse historicus en ooggetuige G.D.
van Oosten (1881-1967) voor een nauw
keurige vastlegging van de gebeurtenis
sen had gezorgd: "De drie en dertig
houten beeldjes die weleer als consoles,
kraag- of draagstenen hier prijkten en
zelfs de hevige stormen der i6e eeuw
ongehinderd doormaakten, zijn helaas
verdwenen. Ze vielen als slachtoffer van
den tweeden wereldoorlog, meerendeels
door brand, anderdeels door roof. De
twaalf apostelen in 't koor, de andere
verdeeld over schip en transepten.
Zeer zeker valt het te betreuren dat deze
mooie, treffende overblijfselen der devo
tie onzer middeleeuwse voorouders alzo
gegaan. Ook gelukte het niet licht in
deze te ontsteken wat ook wel een
gevolg geweest zal zijn van den toestand
waarin we toen verkeerden, temeer daar
het Vermoeden bestond dat ingelegerde
Duitsche soldaten hierin de hand hadden
gehad."
"De paar in 't koor waren eerst verdwe
nen, maar werd toege
schreven dat deze bij een
instorting van een gedeelte
muur waren vernietigd.
Na het roven der andere
werd aangenomen dat ook
hier diefstal was gepleegd.
Hoge ladders waren hier
niet nodig daar een ijzeren
balk, restant ener galerij
daar goede diensten bood.
De andere hingen hoog en
daardoor beveiligd, maar
een ongelukkige samen
loop van omstandigheden
diende de misdadigers.
Tengevolge 11.I. ener
noordwester storm moest
een stellage worden aange
bracht ter versterking van
de muur. Deze werkzaam
heden hadden plaats tussen
20 Augustus en 24 No
vember 1940 en werden
uitgevoerd door firma J.J.
Marteijn. De daarvoor
benodigde ladders bleven
op het werk en zullen
zeker gebruikt zijn gewor
den voor de roof.""
Nisse, Kapelle, Yerseke,
drie kerken dicht bij elkaar, gebouwd in
dezelfde periode en alle drie voorzien
van gewelfsculpturen in de vorm van de
complete serie van de twaalf apostelen.
I11 Nisse en Yerseke in het koor, in
Kapelle waar het hoofdkoor uit een veel
vroegere tijd dateert, in de zijbeuken van
het schip. Dat zal ongetwijfeld het nodi
ge met elkaar te maken hebben. Te
meer als we bedenken dat maar van één
andere plaats in ons land (de kapel van
het Sint Agathaklooster te Delft) bekend
is dat een complete serie apostelbeelden
werd aangebracht.
Het oostelijk deel van het eenbeukige
schip van de Sint Gertmdiskerk te Kloe-
tinge is gereedgekomen in de periode
omstreeks 1480. In dit deel van de kerk
staan op zes stijlen boven de muurdam-
men onder het tongewelf apostelbeelden
zonder baldakijn. Met een hoogte van 65
verloren gingen. Er werden voor
mij door Andries Steketee enige foto's
gemaakt van het interieur op eind Mei
van het rampjaar. Het bombardement
begon Donderdagmiddag 16 Mei 1940.
's middags half drie, zomertijd. Blijkbaar
waren toen. nog enige beeldjes gespaard
gebleven zoals op deze foto's te zien is,
Kapelle, zuidelijke zijbeuk, linksboven tegen
de muur apostelbeelden, rechtsboven frats
koppen. (Foto Dukker, RDMZ)
later echter vielen ze in rovershand. De
enkele door de vuurzee gespaard geble-
venen werden gevonden in "t koor,
schip en vooral in het transept. Het van
dalisme heeft zich niet ontzien deze
schatten weg te roven."
"Ik schrok toen een kunstlievend vriend
uit Bergen op Zoom mij schreef en
informeerde of het waar was dat de
beeldjes gestolen waren zoals ondersteld
werd en bij geruchte vernomen was.
Een kunsthandelaar uit de Markiezenstad
had ze gekocht. Pogingen onmiddellijk
daarop door mij ingesteld om al was het
maar één beeldje te kopen, mislukten
daar ze al in andere handen waren over
