14
alzo onzen pred. bij het doorblaaren der
oude Kerkenraadhandelingen, onder den
merkwaardigheden door den nu zaalige
Robertus Immens zeer nauwkeurig
vond aangeteekent dat de 5 November
1675 den donder in onze toorn en kerk
waaren ingeslaagen en zoodanig ruïnen
hadden veroorzaakt als in het Acteboek
van die tijd woordelijk staat."4'
De dominee van Sint Anna ter Muiden
ter tijd, Jacobus Janssen, was extra
geraakt door het verhaal van zijn voor
ganger aangezien de honderdste jaardag
van de blikseminslag op een zondag viel.
Janssen wijdde de zondagsdienst groten
deels aan deze gebeurtenis. Het relaas
van Immens werd door de dominee "op
plegtige wijze aan het geheuge ver
levendigt."46 Toepasselijk preekte hij Job
37:5, "God dondert met Zijne Stemme
zeer wonderlijk: Hij doet groote dingen
en wij begrijpen ze niet." Hierna behan
delde de dominee de kerkelijke geschie
denis van de hervormde gemeente Sint
Anna ter Muiden. Aangekomen bij de
predikanten stond de dominee uitgebreid
stil bij "ds. Rob. Immens een man die in
een blaakend godvrugt en onvermoeide
ijver, het werk van Zijne Heer in deeze
plaats, in de tijd van maar 2 jaaren en
circa 9 maanden allerheerlijkst hadde
gemaakt."47 Volgens de scriba in het
Actetiboek deed de dominee dit aan de
hand van "eenige staaltjes" van Immens'
ijver die hij wel zal hebben gevonden in
De Godvruchtige Avondmaalganger.
Een nieuwe traditie werd met deze eer
ste eeuwwende niet gesticht. In 1875
was H.Q. Janssen dominee van Sint
Anna ter Muiden. Janssen was op dat
moment al sinds mensenheugenis domi
nee in Sint Anna ter Muiden. Hij was
historisch zeer geïnteresseerd en dan
vooral in de geschiedenis van zijn woon
plaats. Zo was hij de auteur van St. Anna
ter Muiden beschouwd als plaats, sedert het
ontstaan der stad Mude in 1241 en als
Christelijke gemeente, van den aanvang der
XVlde eeuw tot op onze dagen: een geschied
kundige proeve. Zoals de titel doet ver
moeden, heeft dominee Janssen de acta
van de kerkenraad nauwgezet doorge-
plozen voor zijn boek. Zodoende was
hij bekend met het verhaal van de blik
seminslag op 5 november 1675 én met
de preek die dominee J. Janssen hier in
1775 aan wijdde.
De laatste kerkenraadsvergadering voor
vrijdag 5 november 1875 werd gehouden
op 9 oktober 1875.4S De vergadering
opende zoals gewoonlijk met een gebed
en eindigde met een goedkeuring van de
notulen en dankzegging nadat "Niemand
iets meer voor te stellen hebbende."
Opvallend genoeg werd geen woord
gerept over de aanstaande vijfde novem
ber. En zo raakte 5 november 1675 in de
vergetelheid.
(Dit artikel werd eerder gepubliceerd in
het tijdschrift van de Heemkundige
Kring West-Zeeuws-Vlaanderen, jaar
gang I, nummer 2, juni 2006.)
Noten
1. Zeeuws Archief, 339.1; Archief Hervormde
Gemeente St. Anna ter Muiden, inv.nr. 2.
v.d.m. staat voor Verbi Divini Minister oftewel
bedienaar van het Goddelijk Woord.
2. Deze bundel in twee delen werd uitgegeven
in Amsterdam 1706, Middelburg 17xx,
Utrecht 17xx en Groningen 1723. Zie ook
S.D. Post, '"In een kast van vlees en bloed
gesloten." Maria van der Deliën ('s-Hertogen-
bosch?, iö30?-Oirschot, 16 juni 1673), in: R.
Schenkeveld-Van der Dussen, Met en zonder lau
werkrans. Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne
tijd 1550-1850: van Anna Bijns tot Elise van Calcar
(Amsterdam 313-315.
3. Anna Margaretha huwde Amoldus Brievings,
Abigail huwde Jacobus Zueris.
4. Johannes Immens overleed op 22-jarige leef
tijd voor hij zijn studie theologie kon afronden.
5. De populariteit mag blijken uit het feit dat
nog (veel) later opnieuw, in 1912, de vijftiende
druk verscheen en er in 2004 een digitale versie
van De Godvruchtige Avondmaalganger beschik
baar kwam. Zie het postscriptum bij de heruit
gave vanj. Willemsen, De gedachtenis des recht
vaardigen tot zegen. Levensloop van ds. Petrus
Immens, predikant te Middelburg; familie Immens en
Jacob Hannapier (Middelburg 2004), 29.
6. z.a., 339.1, inv.nr. 2. Het betreft hier Caspar
de Mauregnault, kapitein van Sas van Gent
(1650) en later baljuw van Veere.
7. H.Q. Janssen, St. Anna ter Muiden beschouwd
als plaats, sedert het ontstaan der stad Mude in 1241
en als Christelijke gemeente, van den aanvang der
XVlde eeuw tot op onze dagen: een geschiedkundige
proeve (Middelburg 1850), 262-263.
8. Z.A., 339.1, inv.nr. 2.
9. Petrus Immens was een broer van Robertus
jr-
10. Willemsen, xlviil.
11. Willemsen, xlvin-XLix. De eerst bekende
vertaling van een preek van Tillotson is de
Vermaeningen tot een christelyk en deugdsaem loeven,
tegens het lasteren en schelden in 1706 door
de weduwe Swart en zoon in Amsterdam uitge
geven.
12. Met dank aan dr. S.D. Post die mij hierop
wees.
13. Het Utrechts Archief. Archief van de senaat
en rector van de Rijksuniversiteit Utrecht 1636-
1971, inv.nr. 473.
14. ZieJ.L. Beijersen enj. van Boekhoven,
Album Studiosorum Academia Rheno-Trajectum
1656-1886 (Utrecht 1886) en F. Ketner, Album
Promotorum Academia Rheno-Trajectum (Utrecht
1936).
15. Met dank aan dr. S.D. Post die mij deze
gegevens verstrekte.
16. Willemsen, lii.
17. Janssen, 171.
18. z.A., 339.1, inv.nr. 2.
19. Willemsen, lii.
20. Ook H.Q. Janssen signaleert de opmerke
lijke groei van de hervormde gemeente in deze
jaren, maar legt niet het verband met de door J.
Willemsen genoemde Franse vluchtelingen.
21. Janssen, 147 en 262.
22. z.A., 339.1, inv.nr. 2.
23. Zie nr. 22.
24. G.S. van Holthe tot Echten, 'De grote
toren en het kleine kerkje te Sint Anna ter
Muiden', in: Bulletin Stichting Oude Zeeuwse
Kerken, nr. 41, september 1998, 12-18 aldaar 12.
25. Van Holthe tot Echten, 12.
2ó. Van Holthe tot Echten, 12.
27. Geciteerd bij Janssen, 117.
28. Geciteerd bij Janssen, 156.
29. Geciteerd bij Janssen, 159.
30. Geciteerd bij Janssen, 161-162.
31. Geciteerd bij Janssen, 162.
32. Ibidem.
33. R. Willemsen, De Kerkramen van Biervliet
(Biervliet 2001).
34. E.P. en W. Messer, 'Restauratie van de
toren en de N.H. kerk te Sint Anna ter
Muiden', in: Bouw van 12 maart 1961, 366-369.
35. Van Holthe tot Echten, 14.
36. Geciteerd bij Van Holthe tot Echten, 14.
37. Ibidem.
38. A. Willeboordse, 'Paul Baums "Marktplatz
mit dein Brunnen'", in: Mededelingenblad Heem
kundige Kring West-Zeeuws-Vlaanderen, jg. 37, nr.
3, volgnr. 137 (2004), 21-32.
39. Van Holthe tot Echten, 14.
40. Jhr. mr. Victor Eugène Louis de Stuers
(1843-1916) wordt gezien als de oprichter van
de momentenzorg in Nederland. Door zijn
inspanningen werd de Rijkscommissie voor de
Monumentenzorg opgericht en het Rijksbureau
voor de Monumentenzorg. Dit bureau maakte
een begin met de inventarisatie van de Neder
landse monumenten van vóór 1850 en ver
scheen in druk als Voorlopige lijst der Nederlandse
Monumenten van Geschiedenis en Kunst in de
periode 1903-1933. De Stuers heeft aan deze
inventarisatie een grote bijdrage geleverd.
41. Geciteerd bij Van Holthe tot Echten, 14.
42. Ibidem.
43. Nationaal Archief Den Haag, Kaarten teke
ningen, vti-i 29oo.
44. Janssen, 131.
45. z.A., 339.1, inv.nr. 4, f. 138-139-
46. z.A., 339.1, inv.nr. 4, f. 140.
47. z.A., 339.1, inv.nr. 4, f. 138-142.
48. z.A., 339.1, inv.nr. 8, akten van 09-10-1875.
