10
A.M. van Heuven te Middelburg in
opdracht van de aannemers Van Ditmars
en Willemse een brief aan het college
van kerkmeesters. Hierin stelde hij dat
bij niet-voldoening van de vordering van
de aannemers, tegen de kerk een gerech
telijke vervolging zou worden ingesteld.
De kerkmeesters waren niet te vermur
wen. Integendeel, ze verzochten het
Provinciaal College van Toezicht om
goedkeuring om tegen de aannemers een
procedure te voeren. In de notulen van
de vergadering van kerkmeesters van 14
oktober 1863 lezen we: "Tevens verkla
ren kerkmeesters dat hun verschil met de
aannemers der kerk wegens het bijwerk,
bij minlijke schikking is geëindigd. '26
We kunnen ervan uitgaan dat de aanne
mers een zucht van verlichting hebben
geslaakt.
De andere kostenposten waren ook alle
maal hoger dan aanvankelijk was be
groot. De hulpkerk had f 2.102,— ge
kost, terwijl de kosten van de bouwkun
dig adviseur, de architect en de opzichter
in totaal f 3.022,- beliepen. De inrich
ting kostte 3.792,— en de aanpassing en
plaatsing van het orgel 935,—.27
Alles bij elkaar was er een enorm bedrag
mee gemoeid. Inclusief de aankoop van
de gemeente van koor, toren en kerkhof
ten bedrage van f 6.500,- was er ruim
zestigduizend gulden uitgegeven. Niet
voor niets moesten de kerkmeesters in
de loop van 1862 tot de conclusie ko
men dat het noodzakelijk was om van
een gemeentelid een bedrag van
8.000,— te lenen.28
Noten
1De naam Nicolauskerk is in 1999 op initiatief
van wijlen A. Katsman door de kerkenraad van
de SoW-gemeente officieel 111 gebruik geno
men. Dit is een afleiding van het kerkpatrocini-
um sanctus Nicolaus van de middeleeuwse
parochie Oostkerke, het huidige Wolphaarts-
dijk.
2. G.J. Lepoeter, 'De bouw van de r-hbs te
Goes in 1866', in: de Spuije, aflevering 60, 2003.
De titel civiel ingenieur was in die tijd voorbe
houden aan de geslaagden van de in 1843
geopende Koninklijke Akademie ter opleiding
van burgerlijke ingenieurs te Delft. Deze oplei
ding had Jan Soutendam niet gevolgd.
3. Gegevens verstrekt door mevr. C. Staal,
Stadsarchief Amsterdam.
4. Dr. J. ab Utrecht Dresselhuis overleed te
Middelburg op 23 augustus 1861. Hij werd op
27 augustus op de begraafplaats te Wolphaarts-
dijk begraven. Hier werd op 1 november 1862,
geplaatst op het schoolplein tegenover de pasto
rie, door zijn vrienden te zijner nagedachtenis
een monument onthuld.
5. J. van der Baan, Wolf aartsdijk geschetst als
eiland en ambachtsheerlijkheid, als burgerlijke en ker
kelijke gemeente, van de vroegste tijden tot op heden,
Goes 1866, pag. 319.
6. Als noot 5, pag. 350.
7. ga Goes, archief Hervormde Gemeente
Wolphaartsdijk, inv.nr. 154.
8. Van der Baan tekent alleen aan dat ds. Klue-
ver zich mede beijverd had voor het stichten
van een nieuwe en ruimere kerk. Als noot 5,
pag- 357-
9. Als noot 7, inv.nr. 250.
10. ga Goes, archief Gemeente Wolphaartsdijk,
inv.nr. 494; overdracht toren, schoolgebouw en
kerkhof, akte 25 februari 1861. Er bestaat geen
duidelijkheid over wanneer in het verleden de
eigendom van het koor c.q. schoolgebouw
overgegaan was van de kerk naar de gemeente.
(Als noot 5, pag. 388.)
11. Als noot 7, inv.nr. 251.
12. J. Lebret was ingenieur bij Rijkswaterstaat
met als standplaats Goes. Foort Ferdinandusse,
gedoopt te Kapelle op 2 augustus 1801, was
evenals Jan Soutendam zijn loopbaan begonnen
als landmeter en waarschijnlijk een goede
bekende van hem. Later was hij werkzaam als
waterbouwkundige.
13. Als noot 7, inv.nr. 251.
14. Als noot 7, inv.nr. 154.
15. Nadat de nieuwe kerk gereed was en de
hulpkerk buiten gebruik was gesteld, werd al
het oude meubilair verkocht. Inclusief het ma
teriaal van de hulpkerk zelf, was de opbrengst
697,—. De vraag in hoeverre er in historisch
opzicht waardevolle zaken bij waren (zoals de
preekstoel), blijft onbeantwoord.
16. Bouwkundige Dirk Storm was geboren te
Alkmaar op 21 juli 1837. Hij was speciaal voor
het werk in Wolphaartsdijk aangetrokken en
had gedurende twee weken op het kantoor van
de architect instructie gekregen om de tekenin
gen en het bestek juist te kunnen interpreteren.
In het bevolkingsregister werd hij per 15 april
1861 als inwoner ingeschreven. Zijn salaris be
droeg 1 per week.
17. Als noot 5, pag. 352-353-
18. Als noot 7, inv.nr. 154.
19. Als noot 7, inv.nr. 252.
20. Als noot 7, inv.nr. 251. Portlanden: het aan
brengen van portlandcement (ontstaan door bij
hoge temperatuur branden van een mengsel van
klei en kalk). Deze werkwijze was overgeko
men uit Engeland en werd vanaf omstreeks
1825 toegepast.
21. Als noot 5, pag. 352, 353; Goessche Courant
8 april 18614 november 1861.
22. De Waterstaatsstijl is genoemd naar het
werk van ingenieurs van het Departement van
Waterstaat, waaronder ook de kunsten en archi
tectuur ressorteerden. Kenmerkend zijn de neo
classicistische elementen. Een zuilenportiek en
fronton geven het merendeel van de Water
staatskerken een karakteristiek uiterlijk. Ze ogen
strak en sober en zijn meestal uit een krappe
beurs gebouwd, in vele gevallen met financiële
steun van de overheid. In het tweede en derde
kwart van de negentiende eeuw verrezen heel
wat van deze kerken. Een mooi voorbeeld in
de naaste omgeving van Wolphaartsdijk is de in
1841 in gebruik genomen kerk te Wilhelmina-
dorp.
23. Tijdens restauratiewerkzaamheden in 1955
zijn ter verkrijging van een bescheiden litur
gisch centrum vóór de preekstoel enkele ban
ken verwijderd.
24. In 1904 werd het orgel verkocht aan de
Hervormde Gemeente te Boven-Hardinxveld.
Het werd toen vervangen door een nieuw
instrument, gebouwd door de firma L. van
Dam te Leeuwarden. Dit is nog altijd in de
kerk aanwezig.
25. Als noot 7, inv.nr. 252. De arbitragecom
missie bestond uit W.J. van de Weeit, aanne
mer te Goes (namens het kerkbestuur), C.
Krijger, stadsbouwmeester te Middelburg
(namens de aannemers), enJ.H. Harte, stads
bouwmeester te Vlissingen (op verzoek van de
andere twee arbiters).
26. Als noot 7, inv.nr. 1 $4.
27. Als noot 7, inv.nrs. 397-401.
28. Als noot 7, inv.nr. 399. Van Maatje Kalle-
mein, weduwe van landbouwer Hubrecht
Mieras, werd op 13 oktober 1862 een bedrag
van 8.000,— ter leen ontvangen tegen een
rente van 5% per jaar.
