1659-2009, 350 jaar reformatorische gemeente in Kats
17
Afbeelding van de kerk, zoals deze er tot op Afbeelding van de kerk, zoals deze er tot 1970 Afbeelding van het interieur van de kerk tot
dit moment uitziet. uitzag. 1969.
Er is anno 2009 geen directe relatie
meer tussen liet kerkgebouw en de kerk
gemeente in Kats.
De stichting Oude Zeeuwse Kerken
heeft in 2001 de kerk met het eraan
grenzende Nieuw-Zeelandhuis over
genomen van de toenmalige hervormde
gemeente Kats-Kortgene, die in 1998
was ontstaan uit de fusie van de her
vormde gemeente van Kats met de
hervormde gemeente Kortgene. Die
gemeente, thans protestantse gemeente,
huurt sindsdien de kerk voor een aantal
bijeenkomsten per jaar. Het is een zake
lijke relatie, maar er is toch ook nog wel
een ander belang.
Dat komt voort uit de met elkaar ver
weven geschiedenissen van kerkgemeen
schap en dorpsgemeenschap.
Kerk en Kats
Veel kerkgangers zijn er niet of niet
meer in Kats. De Katsenaren hebben van
oudsher ook een zekere ambivalente
verhouding tot het domein van het
kerkelijke leven.
Toen het beheer in 2001 van de kerken
raad overging naar de plaatselijke beheers
commissie van de sozk veranderde er in
het beeld voor de gemiddelde Katsenaar
niet veel. De argwaan die er tegen 'de
Kerk' bestond verdween maar langzaam.
Hoewel het kerkgebouw op zich, liefde
vol wel 'Het Witte Kerkje' genoemd, als
enig aansprekend gebouw in het dorp
min of meer collectief bezit is, al was het
maar als optische werkelijkheid voor de
meesten, is het voorgekomen, pas 11a de
overdracht dat een inwoner die er voor
het eerst een voet over de drempel zette,
verrast door de charme van de ruimte
zei: "Oh, ziet het er zo uit?"
De reserves verdwenen gaandeweg,
doordat er veel activiteiten werden geor
ganiseerd waarbij de inwoners betrokken
werden en aan deel konden nemen. De
groep vrijwilligers die het beheer en
onderhoud mogelijk maken groeide en is
in de loop van de tijd, vanzelfsprekend
ook door natuurlijk verloop, van samen
stelling veranderd. Kats is een klein dorp
met weinig inwoners. De lijnen zijn kort
en binnen de groep actieve dorpsgenoten
zijn veel dezelfde mensen betrokken bij
dingen die in de dorpsgemeenschap
plaatsvinden en van belang zijn, in De
Katse Kerk, het dorpshuis De Vriend
schap, de Dorpsvereniging, de school en
toch ook in verband met de kerkelijke
gemeente. En, wat belangrijk is, door de
geringe omvang spelen er nauwelijks of
geen tegenkrachten. Wie niet meedoet,
houdt zich afzijdig.
Er is een wisselwerking op gang gekomen.
Misschien doordat de drempels van de,
mogelijk zo ervaren, kerkelijke autoriteit
verdwenen zijn. De Katse Kerk is lang
zamerhand gemeenschappelijk bezit
geworden, wordt tenminste als zodanig
beschouwd. Dat blijkt onder andere als
er voor verschillende opknapbeurten
werk gedaan moet worden, geld op tafel
moet komen (voor het herstel van de
muren in de kerkzaal heeft de bevolking
ongeveer 35.000,— bijeen gebracht,
bijna de helft van de kosten) en als er
andere hand-en-spandiensten verricht
moeten worden.
Toch blijkt uit de geschiedenis dat die
betrokkenheid bij de kerk en vooral het
kerkgebouw er altijd toch wel geweest
moet zijn. Bijna zonder hulp van buiten
af is er vanaf het begin aan gebouwd,
verbouwd en in is het in stand gehouden.
Het is begonnen met een eenvoudige
schuur waarin de gemeente in 1659 voor
het eerst samenkwam. Dat werd in
1687 vervangen door een eerste stenen
gebouwtje, er kwam in 1757 een toren
tje op en nu staat er het elegante
gebouw dat in 1870, met de toren er
midden voor en met een kleine aanpas
sing daaraan in 1951, zijn huidige vorm
heeft gekregen. In [969 is het interieur
grondig verbouwd. In 1995 en in 2008 is
het opnieuw onderhanden genomen.
Dat onafhankelijk zijn, of voelen, is een
van de kenmerken van het karakter van
de dorpsgemeenschap in Kats, dat ken
nelijk door de eeuwen heen behouden is
gebleven.
In 165S werd het initiatief genomen om
een eigen kerkelijke gemeente in Kats,
toen Cats genoemd, te stichten. Met
hulp van enkele invloedrijke personen
werd bereikt, dat op 14 juni 1659 de
Staten van Zeeland toestemming gaven
voor de aanstelling van een eigen predi
kant.
De geschiedenis die dan begint, is
beschreven in het boekje 550 jaar Katse
Kerk' dat ter gelegenheid van de viering
van het jubileum is uitgegeven.
Op 20 september 2009 is het 350-jarig
bestaan van een reformatorische gemeen
te in Kats gevierd.
Viering 350 jaar Katse kerk
De relatie tussen de stichting De Katse
Kerk en de protestantse gemeente Kats-
Kortgene is al genoemd.
Zo hebben enkele Katsenaren, leden van
de pc; en van de protestantse gemeente
op initiatief van ds. Nico Vlaming in
2008 van gedachten gewisseld over het
belang van de 'grote' verhalen die in de
ontwikkeling van het bewustzijn van een
leefgemeenschap ontstaan, zoals in elke
vormingsgeschiedenis gebeurt, en/of hoe