10
Kerk en toren te Sint Kruis.
Sint Kruis, toren bij de N.H. kerk.
Het is iets minder opvallend dan in Sint
Anna ter Muiden, maar ook hier is in
één oogopslag te zien dat er sprake is van
een grote mate van disproportionaliteit.
Het bescheiden uit vier traveeën
bestaande kerkschip, leunend tegen de
robuuste en stoere toren die herinnert
aan meer glorieuze tijden. De kerk is
niet meer dan wat er na de verwoestin
gen in de tachtigjarige oorlog overbleef
van de driebeukige hallenkerk met koor
en transept. De vrijwel geheel vlakke
toren met de hoog opgaande en veel
vuldig versneden haakse steunberen en
een overwelfde benedenruimte dateert
uit de veertiende eeuw. In de volks
mond heet de toren de 'Peperbusse'.
Er bestond in de gemeente Sint Kruis,
in 1941 opgegaan in de gemeente Aar
denburg zonder dat daar schriftelijke
bewijsstukken aan ten grondslag lagen
sinds lang een toestand waarin de ge
meente zich als eigenaar van de toren
gedroeg. In 1994 is, in overleg met de
bewaarder van het Kadaster en de Open
bare Registers, tussen de kerkelijke en
burgerlijke gemeente een verklaring
opgemaakt en ingeschreven in de open
bare registers waarin werd vastgesteld dat
de bewaarder tot op heden had verzuimd
de tenaamstelling van de toren met onder
grond in overeenstemming te brengen
met een wet, uitgevaardigd door Napoleon
in iyg8.2% Een nogal nonchalante om
schrijving, maar het is duidelijk dat met
dit laatste de Staatsregeling 1798 is be
doeld. We zien hier een expliciet voor
beeld dat men zich op deze plaats in
De kerk met de dakruiter te Waterlandkerkje.
Zeeuws-Vlaanderen in de geest van
additioneel artikel 6 is gaan gedragen. De
toren staat nu officieel te boek als zijnde
eigendom van de burgerlijke gemeente.
In het in januari 2010 door de gemeente
Sluis verstrekte overzicht wordt dit
bevestigd.
Waterlandkerkje, dakruiter op de N.H.
kerk.
In 1674, het jaartal dat we enigszins vaag
nog in de voorgevel terugvinden, is de
kerk gebouwd. Een eenvoudige zaal
kerk, voorzien van een eenvoudige dak
ruiter, vooralsnog zonder klok en uur
werk. Het initiatief voor de bouw ging
uit van de Staten van Zeeland. Dit werd
ingegeven door de noodzaak om de her
vormden in de streek een veiliger onder
komen te bieden dan het herbouwen
van de in 1672 door de Fransen ver
woeste kerk in de Oudemanspolder aan
de overzijde van de Passegeule. Van een
woonkern in Waterland was toen nog
geen sprake, een herberg en enkele
arbeiderswoningen in de naaste omge
ving was alles. Pas daarna is, met de kerk
