11
De kerk te Yzendijke.
als katalysator, het dorp tot ontwikkeling
gekomen. In 1708 werd de kerk door
brand ten gevolge van oorlogsgeweld
zwaar gehavend en daarna in 1713 weer
hersteld. De dakruiter zal daarbij volledig
vernieuwd zijn.
In 1796, toen Staats-Vlaanderen defini
tief door Frankrijk was ingelijfd en het
bestuurlijk orgaan Het Vrije van Sluis
buiten werking werd gesteld, is onder de
naam Waterlandkerkje de burgerlijke
gemeente ontstaan. Vóór die tijd werd
de plaats aangeduid als Kerkje of/in
Waterland.
Na de Franse tijd verkeerde de dakruiter
in een deplorabele toestand. Dit was al
jaren bekend, maar er was geen geld
voor herstel. Uiteindelijk restte alleen
volledige vernieuwing. Op 1 april 1819
werd onder goedkeuring van Gedepu
teerde Staten door de gemeente aan
besteed het maken van een nieuwen thoorn
op de kerk aldaar, den ouden thoorn af te
breken, met het leveren van de daar toe be
nodigde materialen en wat verders vereischt,
alles begrepen in één bestek. Het werk werd
voor een bedrag van 425,— aangenomen
door de timmerman Jacobus Lampaert te
Eede.29
In mei 1847 werd de dakruiter van een
uurwerk en klok voorzien. Reeds in
1794 was er een plan om uit vrijwillige
bijdragen van de ingezetenen een uur
werk aan te brengen. De komst van de
Fransen heeft verhinderd dat dit plan
toen werd uitgevoerd.30
Na de Tweede Wereldoorlog was zowel
de kerk als de dakruiter aan een grote
restauratie toe. Over de eigendom van
de dakruiter bestond toen geen twijfel.
In een brief van 30 mei 1949 van de
gemeente Waterlandkerkje aan de
Minister van OK&W lezen we: Op deze
kerk staat een torentje, dat een geheel uit
maakt met het kerkgebouw, doch eigendom is
van het gemeentebestuur van Waterlandkerkje.
Deze toren behoeft dringend restauratie,31 De
werkzaamheden aan kerk en toren zijn
eind 1951 gereedgekomen. Tot 1970 is
het onderhoud van dakruiter, klok en
uurwerk (vanzelfsprekend) geheel voor
rekening van de gemeente Waterland
kerkje gekomen.
Vanaf 1970 wordt door de burgerlijke
overheid gemeente Oostburg, vanaf
2003 gemeente Sluis een ander uit
gangspunt gehanteerd. De eigendom
wordt door de gemeente niet langer
erkend, terwijl de gemeentelijke verant
woordelijkheid voor het onderhoud als
een aanvulling wordt beschouwd op de
rijks- en provinciale subsidieregeling
voor rijksmonumenten. Het is onduide
lijk of deze stellingname geheel in over
eenstemming is met de formulering in
de notariële akte van 26 september 2001,
waarbij het kerkgebouw door de Her
vormde Gemeente Waterlandkerkje in
eigendom werd overgedragen aan de
Stichting Oude Zeeuwse Kerken. Hierin
lezen we: de toren is eigendom van de kerk
maar wordt voor éénhonderd procent (100%)
onderhouden door de gemeente Oostburg.i2
Door het gedurende een aantal jaren
ontbreken van voldoende onderhoud
was gaandeweg een ingrijpende restau
ratie van de dakruiter noodzakelijk
geworden. Deze is uitgevoerd in de
periode december 2011-maart 2012. Het
niet-gesubsidieerde deel van de kosten is
door de gemeente Sluis betaald.
Yzendijke, dakruiter op de N.H. kerk.
Het huidige Yzendijke is ontstaan uit
een in 1587 door de Spanjaarden aan
gelegde verschansing, die in 1604 door
Prins Maurits werd veroverd. Enkele
jaren later volgde de aanleg van een
regelmatige zeshoekige vesting. In 1648
werd de vesting Yzendijke een garni
zoensstad. De Hervormde kerk werd in
1612-1614 gebouwd op een regelmatige
achtzijdige plattegrond en in 1656-1659
vergroot tot een langwerpig achtkant.
Het oorspronkelijke koepeldak met
dakruiter bleef hierbij bewaard; hierin
hangt een in 1619 door Michael Burger-
huys gegoten klok.
Van oudsher beschouwde de kerk zich
als eigenaar van het torentje, terwijl het
onderhoud eraan werd uitgevoerd door
de burgerlijke gemeente. De koster
fungeerde als kloksteller/klokkenist. De
